Knieć błotna 'Plena'

Caltha palustris 'Plena'
knieć błotna 'Plena'

Łąki usiane żółtymi kwiatami kaczeńców to jeden z najpiękniejszych, wiosennych krajobrazów Polski. Zanurzone częściowo w lodowatej jeszcze wodzie rośliny cieszą oczy bujnym kwitnieniem, dostarczając pierwszego pożytku pszczołom.

Knieć błotna, nazywana częściej kaczeńcem, to powszechnie spotykana na terenie całego kraju bylina porastająca wilgotne łąki, brzegi rowów melioracyjnych oraz rzek i strumieni. Gatunek ten nie jest charakterystyczny wyłącznie dla Polski - występuje na niemal całej półkuli północnej, na znacznych obszarach Europy, Azji i Ameryki Północnej. Łacińska nazwa rośliny wywodzi się od słowa „caltha”, oznaczającego czarkę lub filiżankę, czym nawiązuje do kształtu kwiatów, oraz przymiotnika „palustris” – bagienny, który określa stanowiska, gdzie roślina rośnie. Wśród zaledwie kilku dostępnych w handlu odmian ogrodowych kaczeńców na uwagę zwraca odmiana 'Plena' (czasami nazywana też 'Multiplex'), różniąca się od form dzikich pełnymi, półkulistymi kwiatami.

Roślina ta tworzy podziemne, grube kłącza, z których wyrastają wydłużone, lekko pokładające się pędy i liście odziomkowe oraz mięsiste korzenie. Łodygi w środku są puste, dlatego gdy wiosną łąki są zalewane woda, kaczeńce nie toną, lecz unoszą się na jej powierzchni. Liście odziomkowe są duże, nerkowate, osadzone na długich ogonkach. Liście łodygowe są znacznie mniejsze, zwykle nie mają ogonków, są osadzone bezpośrednio na pędach. Wszystkie liście są ciemnozielone i błyszczące. Na szczytach łodyg tworzą się okrągłe, pękate pąki kwiatowe, z których rozwijają się intensywnie żółte, wypełnione licznymi płatkami kwiaty, lśniące w promieniach słońca. Przypominają one miniaturowe różyczki.

Kaczeńce to rośliny łatwe w uprawie, najlepiej rosną na glebach będących mieszaniną gliny i żwiru, w miejscach mokrych lub nawet lekko zalanych wodą. W przypadku naturalnych stawów można je sadzić na granicy z wodą. W sztucznych oczkach wodnych sadzi się je w najpłytszych miejscach lub w donicach zanurzonych na głębokość 3 do 5 cm. Rośliny preferują stanowiska nasłonecznione, są odporne na mróz. Można je kupić w szkółkach i centra ogrodniczych prowadzących sprzedaż roślin bagiennych i wodnych, najlepiej wczesną wiosną, gdy są w pełni kwitnienia.

Kaczeńce uważa się za rośliny trujące, bo zawierają toksyczną protoanemoninę. Jednak przy długim gotowaniu lub suszeniu związek ten się rozkłada. Pączki kwiatowe kaczeńców można konserwować solą lub octem i wykorzystywać jak kapary, do których mają zbliżony smak. Ksiądz Jan Krzysztof Kluk w swoim "Dykcyonarzu Roślinnym" z przełomu XVIII i XIX w. podaje, że "w czasach głodu użytkować można pokarmowo także korzenie kaczeńca".

Fot. Grzegorz Falkowski