Jesienny triumf klonów

Pora już na jesienny spacer: z drzew opadają liście, przyjemnie szeleszczą pod nogami, a w ręku układamy z nich wielokolorowy bukiet.

Klony to jedne z najczęściej spotykanych drzew w miastach. Walory swoje ukazują niemalże przez cały rok. Wczesną wiosną pojawiają się wśród gałęzi oryginalne, miododajne, żółtozielone lub podbarwione purpurą kwiaty. Latem dają głęboki cień różnokształtne i różnokolorowe liście, przybierające jesienią ciepłe barwy. Zimą uwagę zwraca prążkowana, strzępiasta lub łuszcząca się jak u platanów (Platanus acerifolia) kora.

Wśród bardzo wielu gatunków (około 115 występujących na półkuli północnej) i odmian klonów są również takie, które można uprawiać w trudnych, specyficznych warunkach miejskich.

Zieleń miejska i osiedlowa, tereny otwarte

Duże odmiany klonów, osiągające około 20 m wys., najładniej prezentują się na otwartej przestrzeni, gdy jest wystarczająco dużo miejsca do wyeksponowania ich pokroju.

Podstawowym gatunkiem klonu stosowanego w zieleni miejskiej jest klon pospolity (Acer platanoides). Można go spotkać jako drzewo soliterowe lub alejowe, bywa też sadzony w grupach w większych parkach oraz na terenach poddawanych rekultywacji. Jego niewątpliwą ozdobą są okrywające go chmury zielonkawożółtych, wiosennych kwiatów, pojawiających się przed rozwojem liści oraz piękne przebarwienie jesienne.

Dobrze znosi warunki miejskie osiągający znaczne rozmiary klon jawor (Acer pseudoplatanus) 'Rotterdam'.

Do sadzenia przy szerokich ulicach lub w dużych parkach i zadrzewieniach krajobrazowych można polecić dość duży klon jawor (Acer pseudoplatanus) 'Negenia', o średnio szerokiej koronie.

W kompozycjach barwnych , jako ciemny akcent można stosować purpurowe odmiany klonu pospolitego (Acer platanoides) 'Faassen's Black', 'Crimson King' o żółto-czerwonych kwiatach lub 'Royal Red'. Młode liście klonu 'Faassen's Black' mają zabarwienie brązowoczerwone, później przybierają kolor ciemnoczerwony, kwiaty i owoce są ciemnopurpurowe. Te trzy odmiany, ze względu na oryginalne zabarwienie, dobrze komponują się z nowoczesną architekturą.

Piękny, złotobursztynowy kolor liści odznacza odmianę klonu jesionolistnego (Acer negundo) 'Odessanum'. Klon pospolity (Acer platanoides) 'Drummondii' o biało obrzeżonych liściach, również jest odpowiednim drzewem do barwnych kompozycji z ciemniejszymi roślinami.

W dużych parkach, pod starymi drzewami rodzimego klonu pospolitego (Acer platanoides), klonu polnego (Acer campestre) oraz klonu jaworu (Acer pseudoplatanus), można z powodzeniem odtwarzać runo leśne. W tym celu w miejscu o powierzchni co najmniej 50 m, z dala od najczęściej uczęszczanych ścieżek, pozostawia się nie wygrabione liście, aby mogły powstać warunki do tworzenia się naturalnej ściółki.

Zadrzewienia przyuliczne, parkingi, place

Przy ozdabianiu i ożywianiu otoczenia roślinami nie można zapomnieć o wąskich ulicach lub małych placach, gdzie do dyspozycji jest niewiele miejsca. Rolę zielonych akcentów, przypominających, że na świecie istnieje nie tylko szkło, kamień i beton, mogą spełniać odmiany klonów o wąskich, regularnych koronach, nie wymagająca cięcia formującego. W szkółkach przygotowywane są drzewa odpowiednie do obsadzania ulic, ich pień na wysokości 1 m ma obwód 16-18 cm. Taki rozmiar sadzonych drzew daje większe szanse na przyjęcie się i przeżycie pierwszych lat w warunkach ulicznych.

Charakterystyczne kule ciemnozielonych liści, osiągające 6 m szer., osadzone na prostych pniach odznaczają klon pospolity (Acer platanoides) 'Globosum'. Jest to odmiana o niskich wymaganiach glebowych, odporna na warunki miejskie i co istotne cienioznośna. Nadaje się więc do obsadzania wąskich, zacienionych ulic.

W zieleni  przyulicznej swoje miejsce znajdzie odmiana często spotykanego klonu srebrzystego (Acer saccharinum) 'Pyramidale', o początkowo stożkowatej, a z wiekiem zaokrąglonej i szerokiej koronie, ze zwisającymi dolnymi gałęziami. Klon pospolity (Acer platanoides) 'Columnare' w młodym wieku ma koronę wąską, z wiekiem przybiera ona kształt jajowaty lub kulisty. Odmiana tego samego gatunku 'Cleveland' również wytwarza zwartą, jajowatą koronę.

Stosunkowo wąska korona (do około 5 m szer.), a także piękne jesienne przebarwienie, jest atutem klonu czerwonego (Acer rubrum) RED SUNSET 'Franksred'.

Z rodzimego klonu polnego (Acer campestre) można tworzyć żywopłoty i szpalery (od 1m wys.), np. między chodnikiem a jezdnią, gdyż jest drzewem gęstym i nisko wytwarza gałęzie. Klon polny prowadzony w formie piennej jest polecany do obsadzania ulic.

Zieleń rekultywacyjna

Ze względu na szybki wzrost i bardzo małe wymagania glebowe do zadrzewień rekultywacyjnych polecany jest klon jesionolistny (Acer negundo). Odmiana 'Auratum' o jaskrawożółtych, latem jaśniejących liściach, ozdobna jest z zielonkawożółtych kwiatów, zebranych w zwisające grona, pojawiających się przed rozwojem liści, w kwietniu i maju. Na terenach poprzemysłowych mogą być przydatne także inne odmiany tego gatunku, np. 'Flamingo' (o liściach różowoobrzeżonych) lub 'Aureomarginatum' (żółtoobrzeżone liście).

Ozdobniki i pojemniki

W miejscach eksponowanych, w kompozycjach usytuowanych przy wejściach do budynków lub w pojemnikach, jako perełki  - barwne akcenty - można wykorzystywać niewielkie odmiany klonów. Do takiego celu można polecić odmiany 'Variegatum' lub 'Flamingo' klonu jesionolistnego (Acer negundo). Pierwsza z nich (do 5-7 m wys.) charakteryzuje się zwiewnymi, biało obrzeżonymi liśćmi. Druga ma młode liście w różowym kolorze, latem białopstre.

W pojemnikach ustawianych przy ulicach poradzi sobie wolno rosnący klon polny (Acer campestre) 'Nanum', osiągający 3-5 m wys. i szer., gdyż jest odmianą bardzo odporną na suszę i nagrzane powietrze miejskie. Jego ciemnozielone liście jesienią przybierają złotożółty kolor.

Interesujący efekt barwny, zwłaszcza w połączeniu z ciemną zielenią, zapewni odmiana klonu jaworu (Acer pseuoplatanus) 'Brilliantissimum'. Jest to niewielkie drzewo o liściach bladoróżowych wiosną, złotych latem, a następnie cętkowanych.

W reprezentacyjnych miejscach, gdy można zapewnić większą wilgotność gleby, w kompozycjach można zastosować odmiany klonu palmowego (Acer palmatum), np. purpurową 'Atropurpureum'. Jednak ze względu na niepełną mrozoodporność, gatunek ten jest polecany do sadzenia w zachodniej części Polski.

A jesienią...

Klony są szczególnie atrakcyjne jesienią, gdy się przebarwiają. Żółty kolor liści można wtedy zaobserwować np. u klonu polnego (Acer campestre), klonu pospolitego (Acer platanoides) 'Globosum'

Krwistoczerwone jesienne zabarwienie liści występuje m.in. u klon pospolitego (Acer platanoides) 'Crimson King' i 'Faassen's Black', u klonu czerwonego (Acer rubrum), a u odmiany 'Red Sunset' również pomarańczowe.

Klon tatarski odm. ginnala (Acer tataricum subsp. ginnala) także zwraca uwagę pięknie przebarwionymi liśćmi, dlatego warto komponować to małe drzewo z innymi gatunkami ozdobnymi o tej porze roku.

Gleba, słońce, nieco pielęgnacji

Opisane odmiany klonów zadowalają się ubogą w składniki pokarmowe i niezbyt wilgotną glebą, jedynie gatunki bardziej wrażliwe, jak klon palmowy (Acer palmatum), wymagają nieco wilgotniejszej i lekko kwaśnej. Klony najlepiej rosną w słońcu lub w lekkim półcieniu.

Niezbędne - sanitarne lub formujące - cięcie klonów należy przeprowadzać jesienią (do grudnia), gdyż drzewa te przycinane wiosną ,,płaczą".

Agnieszka Waszak,
architekt krajobrazu