7 kwietnia 2020
Ozdobne wiśnie i śliwy
Rodzaj Prunus kojarzy są głównie z roślinami użytkowymi dostarczającymi smacznych owoców – wiśni i śliwek. Oferta szkółkarska prezentuje jednak bogatą gamę ozdobnych drzew, które świetnie sprawdzają się w realiach miejskich.
W Japonii ozdobne wiśnie stały się symbolem i dobrem narodowym, o czym świadczy niezwykła popularność święta Hanami. Czas kwitnienia wiśni jest okazją do spotkań w gronie rodziny i znajomych, celebracji piękna natury oraz udziału w licznych imprezach kulturalnych organizowanych na świeżym powietrzu. Wiśnie to z natury drzewa mało wymagające, raczej ciepłolubne, dobrze znoszące wysokie temperatury, co predysponuje je do zazieleniania miejskich przestrzeni. Z reguły wiśnie są niedużymi drzewami o kopulastej, zaokrąglonej lub stożkowatej koronie. Idealnie nadają się do obsadzania dużych skwerów, zieleńców i terenów parkowych. Raczej nie tworzą rozłożystych koron, więc będą dobrym wyborem przy tworzeniu nasadzeń w wąskich uliczkach i alejkach. Odmiany kompaktowe, o pokroju kolumny lub odwróconego stożka, nadadzą bardziej formalny i elegancki charakter kompozycjom zieleni przed budynkami użyteczności publicznej. Jednym z kilku argumentów przemawiającym na rzecz wykorzystywania ozdobnych wiśni czy śliw w przestrzeni miejskiej jest fakt, iż większość odmian nie tworzy owoców. Dzięki temu nie pojawia się problem spadających na chodnik, plamiących owoców.
Spektakularne odmiany wiśni
Najbardziej rozpoznawalne i widowiskowe w okresie kwitnienia są odmiany pochodzące od wiśni piłkowanej (Prunus serrulata). Najwięcej z nich uprawia się w Japonii, Korei czy Chinach, sporo jest też dostępnych w Europie, także w Polsce. Pamiętać jednak należy, że o ile są one dosyć odporne na niskie temperatury zimą, młode przyrosty wiśni piłkowanej, w tym pąki kwiatowe i kwiaty, mogą być uszkadzane przez wiosenne przymrozki, podobnie zresztą jak kwiaty innych gatunków kwitnących wiosną, np. magnolii.
‘Kanzan’ to jedna z najpopularniejszych odmian. Widowiskowa ze względu na bardzo regularny kształt odwróconego stożka, najczęściej oferowana w formie piennej. Drzewo dorasta u nas do 5-6 m wysokości i podobne średnicy korony. Liście są ciemnozielone, gładkie, błyszczące, jesienią nabierają złoto-pomarańczowej barwy. Roślina zakwita w maju. Kwiaty są różowe, pełne, zebrane po kilka w pęczki na długich szypułkach, pachnące. Ze względu na piękny kształt korony oraz dobrą odporność na mróz jest to cenna odmiana do sadzenia w ogrodach, parkach i alejach.
‘Amanogawa’ to odmiana o najbardziej harmonijnym wzroście. W języku japońskim słowo amanogawa oznacza mleczną drogę. Roślina przybiera formę kolumnową o wysokości dochodzącej do 6-7 m oraz szerokości zaledwie 1–2 m. Absolutnie nie wymaga cięcia korekcyjnego. Liście są eliptyczne, intensywnie zielone, piłkowane, błyszczące. Jesienią przebarwiają się na żółto i pomarańczowo. Kwiaty duże, do 4 cm średnicy, jasnoróżowe, lekko pachną. Pojawiają się w maju zebrane w pęczki w dużej ilości. Lubi gleby żyzne, lekko wilgotne, miejsca słoneczne. Młode egzemplarze w chłodniejszych rejonach kraju warto osłonić na zimę, starsze zyskują pełną mrozoodporność. Z powodu regularnej, reprezentacyjnej sylwetki idealnie nadaje się do tworzenia alei, sadzenia wzdłuż deptaków, przy parkingach oraz przed budynkami.
‘Royal Burgundy’ to odmiana amerykańska wprowadzona na rynek w latach 90. XX w. Najczęściej spotkać można formę szczepioną, gdzie korona również przybiera formę odwróconego stożka. Drzewo osiąga do 10 m wysokości i ok. 5–8 m szerokości. Kwitnie obficie w maju. Kwiaty ma pełne, ciemnoróżowe, pachnące, zebrane w pęczki. Nie tworzy owoców. Ogromnym atutem tej odmiany są purpurowe liście, które zachowują barwę przez cały sezon wegetacyjny. Jak każda wiśnia piłkowana, preferuje miejsca osłonięte, jednak cechuje się większą mrozoodpornością niż np. ‘Kanzan’. Lubi gleby umiarkowanie wilgotne i stosunkowo żyzne, jest jednak tolerancyjna w stosunku do podłoża. Nadaje się do obsadzania ulic oraz parków.
‘Ukon’ to stara, japońska odmiana z XVIII w. o kremowych, półpełnych kwiatach. Jest drzewem do 10 m wysokości o luźnej, swobodnej koronie. Często dostępna jest forma pienna. Z czasem dolne konary obwisają i korona poszerza się do 15 m średnicy. Zakwita w maju, w momencie rozwijania liści. Kwitnie bardzo obficie, kwiaty początkowo są zielonkawe, potem bardziej kremowe; zebrane po kilka w pęczki. Lubi stanowiska słoneczne, raczej wilgotne, dobrze znosi chłód. Polecana jako drzewo przyuliczne oraz parkowe.
Zwięzłe w formie
W miejsca o bardzo ograniczonej, wąskiej przestrzeni, przed obiektami historycznymi lub urzędami, w założeniach geometrycznych lub szczególnie dystyngowanych o charakterze formalnym świetnym rozwiązaniem są odmiany kuliste pochodzące od innych gatunków wiśni.
Wiśnia osobliwa (Prunus ×eminens) ‘Umbraculifera’ to odmiana o bardzo powolnym wzroście, najczęściej oferowana w postaci drzewa szczepionego na czereśni ptasiej na wysokości 2–3 m. Jest niezwykle cenna z racji powolnego, bujnego wzrostu i braku konieczności formowania. Kopulasta, kulista korona utrzymuje swoją formę, docelowo osiągając nawet do 5 m średnicy. Ta cecha czyni roślinę niezwykle elegancką. Liście ma drobne, błyszczące, w odcieniu świeżej zieleni. Zakwita mnóstwem drobnych, białych kwiatów w maju, nie tworzy wielu owoców. Świetnie znosi warunki miejskie. Lubi miejsca słoneczne, lekko wilgotną, próchniczną, wapienną glebę. Można nią obsadzać parkingi, wąskie pasy zieleni, obszary przy ogrodzeniach i płotach oraz w dużych donicach.
Wiśnia wczesna (Prunus incisa) ‘Kojou-no-mai’ może być przydatna przy planowaniu obsadzeń niewielkich skwerów, rabat wzdłuż deptaków oraz dużych pojemników (donic) w przestrzeni publicznej. Najczęściej produkowana jako małe drzewko w formie piennej z regularną, okrągłą lub jajowatą koroną. Nie potrzebuje cięcia formującego, naturalnie się zagęszczając. Charakterystyczne są zygzakowato powyginane pędy, atrakcyjne również zimą. Kwitnie obficie w kwietniu i maju niedużymi, białymi, pachnącymi kwiatami. Liście są drobne, jasnozielone; jesienią pięknie przebarwiają się na czerwono. Jest bardzo odporna i niewymagająca. Lubi miejsca słoneczne, glebę żyzną.
Wiśnia różowa (Prunus ×subhirtella) ‘Autumnalis Rosea’ to japońska odmiana otrzymana na początku XX w. Zazwyczaj osiągalna jako forma szczepiona, pienna, dorastająca do 4–5 m wysokości. Tworzy bardzo efektowną koronę. Dolne gałęzie przewieszają się, natomiast młode pędy egzotycznie się wyginają, co nadaje jej malowniczą sylwetkę. Liście ma ciemnozielone, piłkowane, jesienią przebarwiają się na purpurowoczerwono. Młode liście wiosną oraz kora na młodych przyrostach są brązowawe. Roślina zakwita wcześnie, na przełomie kwietnia i maja, czasem nawet wcześniej przy cieplejszej wiośnie. Kwitnie bardzo obficie. Kwiaty są półpełne, ciemnoróżowe, mają 2–2,5 cm średnicy, są zebrane po kilka sztuk. Osobliwą cechą tej odmiany jest powtarzanie kwitnienia jesienią, często już po opadnięciu liści, zależnie od przebiegu pogody. Jesienne kwitnienie jest mniej obfite, zdarza się nawet w listopadzie i grudniu. Lubi stanowiska słoneczne, ma niewielkie potrzeby w stosunku do gleby, jest odporna na mróz. Odmiana polecana do miast do sadzenia przy ruchliwych ulicach oraz jako drzewo parkowe.
Śliwa poleca się do miasta
Botanicznie do rodzaju Prunus należą gatunki, które w języku polskim określa się jako śliwy. Podobnie jak w przypadku wiśni, w tej grupie dostępnych jest wiele odmian, które warto wprowadzać i stosować w zieleni miejskiej.
Śliwa wiśniowa (Prunus cerasifera) ‘Hessei’ wywodzi się z początku XX w. Jest krzewem lub niedużym drzewem dorastającym maksymalnie do 5 m wysokości i 2 m szerokości. Tworzy dość nieregularną, zaokrągloną koronę. Liście jajowate do eliptycznych, lekko postrzępione, o zmiennej barwie i kształcie, od rdzawoczerwonych do czerwonych z kremowożółtym, nieregularnym obrzeżeniem, nieregularnie nacięte i częściowo zdeformowane. Białe, pojedyncze kwiaty rozwijają się w maju przed rozwojem liści. Drzewo lubi słońce, jednak dobrze toleruje także zacienione miejsca. Dobrze znosi upał i suche powietrze w mieście. Preferuje gleby o odczynie zasadowym. Nadaje się do sadzenia pojedynczo oraz w grupach, w formie szpalerów oraz strzyżonych żywopłotów. Nie przyrasta szybko i nie jest ekspansywna.
Śliwa wiśniowa (Prunus cerasifera) ‘Pissardii’ wywodzi się jeszcze z końca XIX w. z okolic Teheranu. Dorasta do 5 m wysokości i 3 m szerokości. Korona jest zaokrąglona, regularna. Cechą charakterystyczną są jajowate, błyszczące liście, które swą ciemnopurpurową barwę zachowują przez cały sezon wegetacyjny. Zakwita obficie białymi lub różowymi kwiatami w kwietniu, przed rozwojem liści. Jest odmianą bardzo mało wymagającą o wysokiej tolerancji na warunki miejskie i suszę. Nie wymarza. Może rosnąć w słońcu i półcieniu. Poradzi sobie na każdej przeciętnej glebie. Ze względu na piękną barwę liści i regularny pokrój ma szerokie zastosowanie jako drzewo parkowe, sadzone pojedynczo lub w grupach. Sprawdza się też jako atrakcyjny materiał na formowane żywopłoty, szpalery i osłony przeciwwiatrowe.
Śliwa wiśniowa (Prunus cerasifera) ‘Nigra’ została wprowadzona do handlu w Wielkiej Brytanii na początku XX w. Jest łudząco podobna do ‘Pissardii’. Osiąga do 10 m wysokości, koronę ma dość rozłożystą, lecz w miarę regularną. Ciemnowiśniowe liście pozostają takie aż do jesieni. Czerwone, okrągłe owoce są jadalne. Jest bardzo dobrym drzewem do warunków miejskich o wysokiej odporności na suszę i mróz. Można ją sadzić pojedynczo jako soliter oraz w grupach, tworząc malownicze szpalery. Dobrze znosi cięcie.
Śliwa dziecięca (Prunus ×cistena) może być wykorzystywana do wypełnienia niewielkich przestrzeni pomiędzy większymi drzewami lub do sadzenia w miejscach o bardzo ograniczonej powierzchni. Rośnie w formie krzewu, osiąga do 2 m wysokości. Jest atrakcyjna z powodu swych purpurowo-wiśniowych, błyszczących liści, ozdobnych przez cały sezon. Kwitnie w maju na białoróżowo, niezwykle obficie. Warta uwagi ze względu na wyrazistą kolorystykę liści i niewielkie wymagania uprawowe.
Krzysztof Mielicki
Związek Szkółkarzy Polskich
