Aristolochia macrophylla

Aristolochia macrophylla
Kokornak wielkolistny

Kokornak wielkolistny to wartościowe pnącze sprowadzone do Europy z Ameryki w drugiej połowie XIX wieku. Do Polski roślina po raz pierwszy trafiła w 1808 roku powiększając kolekcję krakowskiego Ogrodu Botanicznego. Kokornak został szybko doceniony jako pnącze dekoracyjne, wykorzystywane do sadzenie przy wszelkiego rodzaju podporach. Ze względu na duże rozmiary (dorasta do 10 m wysokości) zyskał miano szlacheckiego krzewu i do dzisiaj jest tak nazywany w niektórych rejonach kraju. A jest to rzeczywiście pnącze niezwykle ciekawe, tworzące dziwaczne kwiaty przypominające fajkę, dlatego Anglicy ochrzcili je nazwą Pipe Vine (fajkowym pnączem), ukryte pośród ogromnych, jasnozielonych liści. Pędy kokornaku wielkolistnego owijają się prawoskrętnie wokół napotkanych podpór. We wspinaczce pomagają też ogonki liściowe. Młode pędy są jasnozielone, starsze szarozielone. Pędy przyrastają rocznie o 1-2 m. Na pędach już wczesną wiosną rozwijają się duże, sercowate liście, od góry jasnozielone, spodem sinozielone, nagie. Blaszki liściowe mogą mieć do 30 cm długości, są osadzone na dosyć długich, mających zdolność do owijania wokół podpór ogonkach liściowych. Jesienią liście przebarwiają się na żółto. Kokornak wielkolistny zakwita na przełomie maja i czerwca. Kwiat wielkości 2-4 cm jest zbudowany z fajkowato wygiętej rurki zawieszonej na długiej szypułce, zakończonej brązowym, cętkowanym kołnierzem i żółtopomarańczową gardzielą. Zwabione słodkim nektarem owady dostają się do środka rurkowatego kwiatu przez otwór gardzieli, gdzie są na pewien czas uwięzione. Po dokładnym spenetrowaniu kwiatu od środka owady są w końcu uwalniane, ale niosą na sobie pewien ładunek – ziarna pyłku, które posłużą do zapylenia kolejnego kwiatu przy okazji następnej wizyty. Jeśli pnącze porasta poziome belki pergoli lub łukowatą konstrukcję, wystarczy wejść pod nią i spojrzeć do góry – wówczas łatwo dostrzec zwisające na szypułkach kwiaty. Kwiaty są ukryte pod liśćmi, dlatego od zewnątrz są prawie niewidoczne. We wrześniu dojrzewają niemniej ciekawe owoce, przypominające małe, zielone, żebrowane ogórki. Po dojrzeniu brązowieją i rozpadają się, uwalniając nasiona.

Kokornak wielkolistny najlepiej rośnie w półcieniu i cieniu, na glebach żyznych, wilgotnych, ale niezbyt ciężkich, preferuje gleby wapienne, stanowiska zaciszne, najlepiej od strony północnej. Sadzony od strony południowej jest bardziej narażony na ataki przędziorków, zwłaszcza w lata gorące i suche. Jeśli pnącze zbytnio się rozrośnie można je śmiało skracać. Nawet po silnym przycięciu dobrze regeneruje. W czasie upałów i suszy wymaga podlewania. Jest w pełni mrozoodporny.
Doskonale nadaje się do sadzenia przy pergolach, altanach, słupach, kolumnach oraz podporach przymocowanych do ścian budynków. Duże, nakładające się dachówkowato liście tworzą gęste, zielone ściany i szczelnie zasłaniają powierzchnie, na które wspinają się pędy kokornaku.