Żeleźniak Russela

Phlomis russeliana
Żeleźniak Russela

Rodzaj żeleźniak (Phlomis) obejmuje ponad 100 gatunków bylin lub krzewów występujących naturalnie w południowo-wschodniej Europie i Azji – od Azji Mniejszej, przez Kaukaz, do południowo-zachodnich Chin. Rośliny te przystosowały się do oszczędnego gospodarowania wodą w warunkach silnego nasłonecznienia i wysokich temperatur - ich łodygi i liście są pokryte włoskami ograniczającymi transpirację. W ogrodach uprawiane są jako rośliny ozdobne, tworzą bowiem dekoracyjne liście oraz kwiaty, zebrane w charakterystyczne dla tego rodzaju okółkowate kwiatostany.

Jednym z najczęściej uprawianych u nas żeleźniaków, choć wcale jeszcze niezbyt popularnym gatunkiem, wzbudzającym zainteresowanie, ilekroć pojawi się na rabatach, jest żeleźniak Russela. Jest to silnie omszona, kępiasta bylina o piętrowo ułożonych kwiatach. Dorasta do 1 m wysokości. Roślina tworzy duże, sercowate lub jajowatych liście mierzące od 6 do 25 cm długości, osadzone na ogonkach liściowych (liście odziomkowe, tworzą przyziemną rozetę) lub siedzące na łodygach. Blaszki liściowe są szarozielone, z wierzchu szorstko owłosione, od spodu pokryte białym nalotem. Kwiaty są zebrane w gęste, wielokwiatowe nibyokółki osadzone na prostych łodygach w 3-5 piętrach. U podstawy każdego okółka znajduje się jedna para liści łodygowych. Pojedyncze kwiaty mają około 3 cm długości, tworzą żółtą, skośnie wygiętą, dwuwargową koronę. Rośliny kwitną od czerwca do sierpnia. W tym czasie kwiaty są chętnie odwiedzane przez pszczoły.

Żeleźniak Russela najlepiej rośnie sadzony na stanowiskach ciepłych i słonecznych, na glebach zasadowych, przepuszczalnych i niezbyt wilgotnych. Dosyć dobrze znosi suszę. Ma niewielkie wymagania pielęgnacyjne, które ograniczają się wiosną do ścięcia zeszłorocznych liści i łodyg. Ponieważ gatunek ten pochodzi z rejonów Turcji i Syrii w ostre zimy, ale głównie na wschodzie kraju, może przemarzać. W centrum i na zachodzie zimuje dobrze.

Żeleźniak Russela to bylina o długim okresie atrakcyjności. Od wiosny do lata zaciekawia swoimi zamszowymi liśćmi, od końca czerwca do sierpnia przyciąga uwagę cytrynowożółtymi kwiatami, a jesienią i zimą intryguje zaschniętymi łodygami – które zasychając czernieją. Doskonale nadaje się do sadzenia w ogrodach naturalistycznych, na rabatach bylinowych w stylu angielskich, komponowania z roślinami sprzyjającymi zapylaczom.