Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski dla Brata Stefana Franczaka

W dniu 4 marca 2009 prezydent RP Lech Kaczyński nadał Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Bratu Stefanowi Franczakowi, jezuicie, jednemu z najwybitniejszych polskich ogrodników. Order został przyznany ?za wybitne osiągnięcia w dziedzinie hodowli roślin ozdobnych, za wkład do światowego dorobku ogrodniczego?.

Z inicjatywą odznaczenia wystąpił Związek Szkółkarzy Polskich, a wniosek został poparty przez wiele osobistości z całego świata oraz wiele organizacji krajowych i zagranicznych (m.in. International Clematis Society). Odznaczenie wręczył na terenie Kolegium księży jezuitów w Gdyni prezydent miasta dr Wojciech Szczurek. Miejsce uroczystości było podyktowane stanem zdrowia br. Stefana.

W skromnej uroczystości poza miejscowymi zakonnikami wzięły udział między innymi dwie bratanice Brata Stefana  oraz prowincjał jezuitów na centralną i północną Polskę dr Dariusz Kowalczyk. Obecni byli również reporterzy lokalnej telewizji i prasy. Członek ZSzP, specjalizujący się w hodowli i produkcji powojników ? dr Szczepan Marczyński przedstawił 20.minutową prezentację o biografii i dorobku Brata Stefana.

92-letni skromny jezuita Stefan Franczak to jeden z bardziej znanych w świecie polskich ogrodników. Specjalista w hodowli bardzo wartościowych, charakteryzujących się dużą zdrowotnością i odpornością, odmian powojników (68 w międzynarodowym rejestrze) oraz liliowców (115 odmian w międzynarodowym rejestrze). Był wielokrotnie za nie nagradzany przez brytyjskie Królewskie Towarzystwo Ogrodnicze.

Niezwykłą popularność powojniki Brata Stefana zawdzięczają też nazwom, jakie im nadał. Dostały je bowiem od imion postaci lub wydarzeń ważnych w polskiej historii. Są więc m.in. powojniki Jan Paweł II, Kardynał Wyszyński, Fryderyk Chopin, Westerplatte, Monte Cassino, Warszawska Nike czy Emilia Plater. Dzięki temu miliony osób na całym świecie mogą się dowiedzieć, kim był Kardynał Wyszyński albo, że Polacy walczyli pod Monte Cassino. Dla wielu jest to pierwsze zetknięcie z Polską i początek zainteresowania jej historią i problemami. Odmiany powojników Brata Stefana fantastycznie promują Polskę i jej osiągnięcia.

Ursula Buchan- autor książek i artykułów ogrodniczych z Wielkiej Brytanii napisała: ?jego odmiany powojników są wspaniałym uzupełnieniem roślin tego pięknego rodzaju w ciągu ostatnich 30 lat. Ich wartość często polega nie tylko na ich wyjątkowym pięknie i odporności, ale często również na ich nazwach... skutecznie przypominających nam o Polsce, jej historii, kulturze i religii. Te powojniki są bardzo dobrze znane i powszechnie dostępne w Wielkiej Brytanii i przypominają nam o niezłomności polskiego ducha.?

Brat Franczak uzyskał najwięcej nowych odmian spośród wszystkich żyjących hodowców powojników na świecie. Istotna jest nie tylko ilość, ale przede wszystkim ich jakość. Wiele odmian powojników Brata Stefana należy do najlepszych wśród wyhodowanych w ciągu ostatnich 20 lat. Opisywano je w licznych artykułach prasowych, np: w Stanach Zjednoczonych, Kanadzie, Szwecji czy Wielkiej Brytanii. Nie ma chyba na świecie książki poświęconej pnączom ogrodowym lub powojnikom, wydanej po 1985 roku, w której nie byłyby opisane jakieś odmiany Brata Stefana. Wiele z nich uzyskało prestiżowe wyróżnienia międzynarodowe.

ŻYCIORYS

Stefan Franczak urodził się 3 sierpnia 1917 r. w Jeziornej na ziemi wieluńskiej jako dwunaste spośród czternaściorga dzieci, w rodzinie rolniczej. Rodzice jego mieli gospodarstwo o powierzchni 17 ha. W 1938 r. ukończył Szkołę Rolniczą w Kępnie, a w 1946 r. Szkołę Hodowli Zwierząt w Liskowie k. Kalisza. Po skończeniu nauki przez dwa lata pracował jako nauczyciel w Szkole Rolniczej w Jaranowie oraz prowadził kursy przysposobienia rolniczego.

Głęboka wiara rodziców oraz ich oddanie Bogu powodowały, że od dzieciństwa rodziło się w nim powołanie zakonne. W 1948 r. wstąpił do zakonu OO Jezuitów (SJ) i postanowił służyć w zakonie jako prosty brat bez święceń. Po dwuletnim nowicjacie w Kaliszu został skierowany do Domu Pisarzy, Kolegium OO Jezuitów w Warszawie przy ul. Rakowieckiej. Powierzono mu opiekę nad ogrodem klasztornym o powierzchni 1,5 ha. Na terenie ogrodu księża Jezuici oraz wierni z przyległej dzielnicy, chcieli postawić kościół. Nie wyrażały na to zgody władze komunistyczne, chcąc jednocześnie zabrać zakonowi cały otaczający klasztor teren, aby skończyć dyskusję na temat budowy i nie dopuścić do niej w przyszłości. Ponieważ chciano to zrobić pod pozorem przekazania go na ważne cele społeczne (to znaczy budowę szkoły, przedszkola, biblioteki lub domu kultury), co praktykowano wtedy nagminnie w całej Polsce, OO Jezuici postanowili przekształcić owocowo-warzywny ogród przyklasztorny w otwarty dla publiczności, piękny ogród ozdobny. Takie zadanie otrzymał Brat Stefan i wywiązał się z niego znakomicie, stwarzając kolekcję przeszło 900 odmian ozdobnych, głównie Clematis, Iris i Hemerocalis. Ogród stał się sławny w Warszawie, a potem w całej Polsce. Gdy papieżem został Jan Paweł II, a działalność podziemna opozycji zaczęła chwiać podstawami komunizmu, władze zaczęły wydawać pozwolenia na budowę nowych kościołów. W 1980 r. taką zgodę otrzymali również księża Jezuici przy ul. Rakowieckiej w Warszawie i do 1996 r. powstał nowy piękny kościół, a ogród został ograniczony do mniej niż 0,5 ha.

W ogrodzie przyklasztornym, który Brat Stefan zaczął reorganizować na początku lat 50-tych, było dużo płotów oraz pni ściętych drzew dlatego potrzebne były pnącza, które by szybko wszystko pokryły i ożywiły pięknymi kolorami. Brat Stefan wybrał Clematis, uznając go za króla pnączy. Dzięki międzynarodowym kontaktom OO Jezuitów, sprowadzał liczne odmiany z całego świata, otrzymane rośliny rozmnażał i sprzedawał aby uzyskać fundusze na rozwijanie kolekcji. Ponieważ zaobserwował w ogrodzie samosiewki Clematis o ładnych kwiatach zainteresował się hodowlą.