15 grudnia 2008
Drzewa i krzewy ozdobne zimą
DRZEWA I KRZEWY OZDOBNE ZIMĄ
Zimowy wizerunek miejskich przestrzeni nie musi być ponury i deprymujący. Odpowiednio dobrane odmiany drzew i krzewów mogą ożywić szare krajobrazy.
Myśląc o zimie, wyobrażamy sobie zazwyczaj białe poduchy śniegu okrywające wszystkie elementy naszych miejskich przestrzeni. Ale po chwili uświadamiamy sobie, że przecież tak naprawdę przez wiele ostatnich lat śnieg był epizodem, a zimowa codzienność to chlapa, deszcz i szarość. Ponury wygląd miast nie wpływa dobrze na ich mieszkańców i można by długo rozważać, jaki to ma związek ze zdrowiem (zwłaszcza psychicznym), a dalej z kondycją zawodową ludzi. Wydaje się, że warto szukać sposobów na poprawienie estetyki miast w czasie, gdy nie ratuje jej bujna w sezonie wegetacyjnym roślinność. Działania te sprowadzają się do wybrania i dobrego rozmieszczenia odpowiednich drzew i krzewów.
Dekoracyjne zimą
Drzewa i krzewy zimozielone nie zrzucają na zimę liści i igieł. Ich wygląd niewiele się zmienia w ciągu całego roku. Niektóre zimą mają nieco przytłumioną barwę, ale nadal są atrakcyjne. Wiele gatunków i odmian drzew i krzewów zimozielonych ma małe wymagania siedliskowe i dobrze znosi warunki miejskie. Liczne karłowe odmiany doskonale nadają się do ozdobnych kompozycji pojemnikowych.
Jest w czym wybierać, bo szkółkarze oferują odbiorcom coraz to nowe odmiany ,,iglaków'', już nie tylko o rozmaitym pokroju, ale też o innych niż zielona barwach.
Drzewa i krzewy o ozdobnych pędach. Często dopiero gdy zrzucą jesienią liście, ujawnia się ich ,,druga natura": pędy barwne, pogięte lub ciemne i dynamicznie powyginane. Są dekoracyjne zwłaszcza wtedy, gdy można je oglądać na gładkim i kontrastowym tle (ściany budynku czy grupy innych roślin).
Drzewa i krzewy o regularnych, swobodnie rozrośniętych koronach, nawet pozbawione liści wyglądają interesująco. Rysunek gałęzi bywa dekoracyjny jak na japońskim sztychu, a krzewy (zwłaszcza z utrzymującymi się owocami) tworzą w krajobrazie malownicze skupiny.
Żywopłoty zarówno formowane jak i nieformowane, z roślin zimozielonych i tracących liście na zimę, dzielą i porządkują przestrzeń. Są elementem dekoracyjnym pod warunkiem, że są dobrze utrzymane.
Warto pamiętać
Grupy drzew i krzewów należy komponować w zależności od przestrzeni, w której mają się znaleźć i roli jaką mają pełnić:
- im większa przestrzeń, w której projektuje się nasadzenia i im dalsza perspektywa, z której się je ogląda, tym większe powinny być skupiny sadzonych drzew i krzewów,
- w terenach zieleni miejskiej można komponować nasadzenia wyłącznie z drzew i krzewów zimozielonych. W dużej przestrzeni ulic, placów czy parków nie sprawiają wrażenia monotonnych i nudnych (a tak właśnie, z powodu swej niezmienności, mogą być odbierane jednorodne kompozycje w ogrodach przydomowych),
- dobrze wyglądają też zestawione z sobą duże grupy roślin (jednorodnych pod względem barwy, kształtu czy faktury ich bryły),
- w miejscach, gdzie rośliny są oglądane z niewielkiej odległości lepiej wprowadzać pewną - ale nie przesadną - rozmaitość (warto unikać pstrokacizny, bo zamiast zdobić, męczy wzrok).
Drzewa i krzewy w przestrzeni miejskiej nie tylko zdobią i w okresie wegetacji poprawiają mikroklimat. Mogą też osłaniać przed wiatrami i śniegiem, wydzielać wnętrza w przestrzeni miejskiej oraz maskować jej nieestetyczne fragmenty. Pozbawione liści gorzej spełniają swą rolę. I tu pojawia się potrzeba stosowania w nasadzeniach roślin zimozielonych, które zimą nie tracą swych walorów estetycznych.
Jak komponować
Przygotowując projekt nasadzeń warto zadbać, aby były ozdobą nie tylko w okresie wegetacyjnym, ale także zimą. Można oczywiście sadzić grupy składające się wyłącznie z roślin zimozielonych, ale należy też pamiętać, o kompozycjach z drzewami i krzewami zrzucającymi liście na zimę, które:
- w stanie bezlistnym wyróżniają się efektownymi barwnymi pędami, bo (zwłaszcza w zestawieniu z intensywną barwą zimozielonej rośliny) stanowią wesoły akcent, ożywiający ponurą zimową rzeczywistość,
- mają zwartą kształtną koronę, bo regularne bryły wyglądają elegancko i działają uspokajająco. Zestawione z roślinami zimozielonymi mogą tworzyć kompozycje doskonale wyglądające przez cały rok: w okresie wegetacji rośliny zimozielone są tłem dla rozmaitych roślin o znacznej zmienności sezonowej, a zimą przejmą rolę dominanty,
- zawiązują owoce o intensywnej barwie długo utrzymujące się na pędach, dzięki czemu całe grupy krzewów nabierają delikatnego zabarwienia i ożywiają zimowe pejzaże,
- są formowane w żywopłoty, które nawet w stanie bezlistnym mogą stanowić tło dla roślin zimozielonych.
W miejscach ważnych, jak place przed urzędami, ciągi handlowe, miejsca wypoczynku, gdzie rośliny pełnią rolę głównie dekoracyjną i ludzie mają z nimi bliższy kontakt, warto wykorzystywać do kompozycji pojemnikowych karłowe odmiany drzew i krzewów zimozielonych.
Gatunek i odmiana | Wysokość | Walory dekoracyjne | Uwagi |
Chamaecyparis lawsoniana | 4-6m | pokrój kolumnowy ulistnienie niebieskozielone | małe wymagania siedliskowe, dobrze znosi warunki miejskie, odporny na mróz |
Chamaecyparis nootkatensis | 4-6m | wierzchołek i pędy boczne zwisające, ulistnienie zielone | wymagania siedliskowe przeciętne, wzrost silny, najlepiej jako soliter |
Abies concolor | 15-20m | regularny pokrój, igły długie niebieskozielone | bardzo małe wymagania siedliskowe, dobrze znosi warunki miejskie |
Pinus nigra | 15-25m | ciemnozielone igły do 15 cm długości, malownicza korona | wymagania siedliskowe bardzo małe, znosi zanieczyszczenie powietrza i silne wiatry |
Pinus nigra | 0,5-0,7m | forma kulista, igły ciemnozielone | wymagania siedliskowe małe, doskonała do pojemników |
Sosna górska (kosodrzewina) Pinus mugo var. mughus | 2m | igły ciemnozielone | wymagania siedliskowe bardzo małe, może rosnąć na skarpach (nawet na wydmach), ekspansywna |
Sosna górska (kosodrzewina) 'Mops' Pinus mugo | 0,5-0,7m | forma kulista, igły zielono-niebieskie | wymagania siedliskowe bardzo małe, odmiana karłowa doskonała do pojemników |
Pinus ponderosa | 12-15m | ciemnozielone igły do 25 cm długości, | wymagania siedliskowe małe, znosi zanieczyszczenie powietrza |
Picea breveriana | 4-6m | pędy boczne zwisające, ulistnienie zielone | wymagania siedliskowe małe, najlepiej jako soliter |
Picea pungens | 15-20m | regularny pokrój, zabarwienie srebrzystoniebieskie | wymagania siedliskowe bardzo małe ale wymaga pełnego nasłonecznienia, dobrze znosi zanieczyszczenie środowiska |
Picea pungens | 12-15m | regularny pokrój, zabarwienie srebrzystoniebieskie | wymagania siedliskowe bardzo małe, znosi zanieczyszczenie środowiska |
Picea omorica | 18-20m | igły ciemnozielone, spodem białoniebieskie | wymagania siedliskowe przeciętne, znosi zanieczyszczenie środowiska, nadaje się na żywopłoty formowane |
Krzewy iglaste ozdobne zimą
Gatunek i odmiana | Wysokość | Walory dekoracyjne | Uwagi |
Taxus sp. Jałowiec chiński 'Plumosa aurea' | 0,5-2m | igły ciemnozielone | doskonale znosi cięcie, wymaga gleb żyznych i wilgotnych, do miejsc osłoniętych , znosi cień |
Juniperus chinensis | 1m | ulistnienie (łuski) złocistożółte, zimą brązowiejące | wymagania siedliskowe małe, do pojemników i barwnych kompozycji |
Juniperus chinensis | 3m | jasnozielone, wałeczkowate, delikatne pędy | wymagania siedliskowe przeciętne, dobry do kompozycji |
Juniperus chinensis | 2,5m | igły kłujące, ciemnozielone, niebieskawe, | wymagania siedliskowe małe, do pojemników i barwnych kompozycji |
Jałowiec łuskowy 'Blue Carpet' Juniperus squamata | 0,5m | rozłożysty, igły srebrzystoniebieskie | wymagania siedliskowe małe, jako roślina okrywowa |
Juniperus squamata | 0,4m | karłowy, kulisty, igły srebrzystoniebieskie, kłujące | wymagania siedliskowe małe, do pojemników |
Juniperus conferta | 0,3m | płożący, igły jasnozielone | wymagania siedliskowe małe, doskonały jako roślina okrywowa i na skarpy, rośnie wolno |
Jałowiec pospolity 'Depressa aurea' Juniperus communis | 0,5 | płożący, igły kłujące, złocistożółte, zimą brązowieją | wymagania siedliskowe małe, doskonały jako roślina okrywowa |
Jałowiec pospolity 'Gold Cone' Juniperus communis | 2m | forma kolumnowa, igły kłujące, złocistożółte, zimą brązowieją | wymagania siedliskowe małe, do barwnych kompozycji |
Jałowiec pospolity 'Green Carpet' Juniperus communis | 0,3m | płożący, jasnozielone miękkie igły | wymagania siedliskowe małe, doskonały jako roślina okrywowa, rośnie wolno |
Juniperus communis | 0,3m | płożący, igły zielone niekłujące | wymagania siedliskowe małe, doskonały jako roślina okrywowa, rośnie wolno |
Juniperus communis | 2m | kolumnowy, igły zielone, kłujące | wymagania siedliskowe małe |
Jałowiec pośredni 'Pfitzeriana' Juniperus x media | 1,5m | rozłożysty, łuski i igły zielone | wymagania siedliskowe małe |
Jałowiec pośredni 'Pfitzeriana Aurea' Juniperus x media | 1,5m | rozłożysty, młode pędy jasnożółte | wymagania siedliskowe małe |
Juniperus procumbens | 0,2m | płożący, igły zielononiebieskie | wymagania siedliskowe małe |
Juniperus sabina | 2,0m | rozłożysty, ciemnozielony, | wymagania siedliskowe małe bardzo ekspansywny |
Jałowiec sabiński 'Tamariscifolia' Juniperus sabina | 0,3-1m | karłowy rozłożysty, igły drobne zielone | wymagania siedliskowe małe, jako roślina okrywowa i na skarpy |
Juniperus scopulorum | 3m | wąski, kolumnowy, pędy niebieskozielone | wymagania siedliskowe małe |
Juniperus virginiana | 1,5m | rozłożysty, igły i wałeczki niebieskawe | wymagania siedliskowe małe |
Thuja plicata | 4,0m | stożkowaty, rozłożysty, ulistnienie zielono-żółte | wymaga gleb żyznych i wilgotnych, dość wrażliwa na mróz, na żywopłoty formowane i szpalery |
Thuja occidentalis | 3,0m | stożkowy, złocistożółty | wymaga gleb żyznych i wilgotnych, na szpalery i do barwnych zastawień |
Thuja occidentalis | 4,0m | kolumnowy, wąski, ulistnienie ciemnozielone | wymaga gleb żyznych i wilgotnych, na szpalery |
Thuja occidentalis | 4,0m | ulistnienie jasnozielone | wymaga gleb żyznych i wilgotnych, doskonały na żywopłoty formowane |
Thuja occidentalis | 4,0m | stożkowaty, ulistnienie ciemnozielone | wymaga gleb żyznych i wilgotnych, na żywopłoty formowane i szpalery |
Żywotnik zachodni 'Wareana lutescens' Thuja occidentalis | 5,0m | szeroki stożek, ulistnienie złociste | wymaga gleb żyznych i wilgotnych, na szpalery i do barwnych zastawień |
Drzewa liściaste dekoracyjne zimą
Gatunek i odmiana | Wysokość | Walory dekoracyjne | Uwagi |
Brzoza brodawkowata Fastigiata' Betula pendula | 10m | wąska regularna korona, pień i konary białe | światłolubna, dobrze rośnie w każdych warunkach, |
Betula pendula | 4m | parasolowata zwisająca korona, kora pnia i pędów biała | światłolubna, dobrze rośnie w każdych warunkach, |
Betula utilis | 10m | kora biała | światłolubna, dobrze rośnie w każdych warunkach, |
Carpinus betulus | 10m | pokrój jajowaty, gęsta korona | wymagania siedliskowe średnie |
Fagus silvatica | 25m | korona zwisająca, gładka szara kora | wymaga gleb żyznych, atrakcyjny jako soliter |
Wiśnia pospolita 'Umbraculifera' Prunus cerasus | zależy od wysokości szczepienia | kulista regularna gęsta korona | światłolubna, dobrze rośnie na glebach wapiennych, znosi warunki miejskie |
Rhus typhina | 6m | grube pędy, rozłożysta korona światłolubny, | dobrze rośnie w każdych warunkach, odporny na zanieczyszczenia powietrza |
Rhus typhina | 5m | grube powyginane pędy, rozłożysta korona | bardzo małe wymagania siedliskowe |
Robinia akacjowa Robinia pseudoacacia | 25m | korony spłaszczone o egzotycznym wyglądzie bardzo małe | wymagania siedliskowe, drzewo stosowane do rekultywacji terenów przemysłowych |
Robinia akacjowa 'Umbraculifera' Robinia pseudoacacia | 6m | kulista regularna gęsta korona małe | wymagania siedliskowe |
Salix alba | 20m | zwisające złociste pędy, | małe wymagania siedliskowe, ale najlepiej stanowiska słoneczne nad zbiornikami wodnymi |
Sorbus aukuparia | zależy od wysokości szczepienia | korona zwisająca, szara kora | małe wymagania siedliskowe, atrakcyjny jako soliter |
Lipy Tilia sp. | 20-35m | wyniosłe drzewa z rozłożystymi regularnymi koronami | odporne na suszę i zanieczyszczenia środowiska, małe wymagania siedliskowe |
Quercus rubra | 25m | Regularna szeroka korona, szara kora | odporne na suszę i zanieczyszczenia środowiska, małe wymagania siedliskowe |
Krzewy liściaste dekoracyjne zimą
Berberis thunbergii | 1,5m | pędy czerwonawe, liczne czerwone owoce pozostają na zimę | małe wymagania siedliskowe, |
Berberys Thunberga 'Atropurpurea' Berberis thunbergii | 1,5m | liczne czerwone owoce pozostają na zimę | małe wymagania siedliskowe |
Cornus alba | 3m | pędy czerwone | małe wymagania siedliskowe |
Cornus alba | 3m | pędy czerwone | małe wymagania siedliskowe |
Cornus alba | 3m | pędy czerwone | małe wymagania siedliskowe |
Cornus stolonifera | 2m | pędy żółtozielone małe | wymagania siedliskowe, ekspansywny |
Cotoneaster dammeri | 0,2m | zimozielona, płożąca, czerwone drobne owoce średnie | wymagania siedliskowe, roślina okrywowa |
Cotoneaster horizontalis | 0,8m | szeroko rozpostarta, czerwone drobne owoce średnie | wymagania siedliskowe |
Cotoneaster lucidus | 3m | gęsty zwarty krzew | małe wymagania siedliskowe, odporny na zanieczyszczenie środowiska, doskonała na żywopłoty formowane |
Leszczyna pospolita 'Contorta' Corylus avellana | 6m | pędy powyginane średnie | wymagania siedliskowe, atrakcyjna jako soliter |
Ognik szkarłatny i odmiany Pyracantha coccinea | 2,5m | częściowo zimozielone, owoce długo pozostają na pędach średnie | wymagania siedliskowe, najlepiej stanowiska słoneczne |
Ostrokrzew Meserwy Ilex meserveae | zimozielony, czerwone owoce na egz. żeńskich | żyzne gleby, odporny na mróz, dobry do pojemników | |
Rosa canina | 3m | czerwone owoce pozostają na zimę | małe wymagania siedliskowe, |
Rosa multiflora | 3m | liczne czerwone owoce pozostają na zimę małe | wymagania siedliskowe, w szkółkach jako podkładka |
Salix matsudana | 4m | pędy powyginane | średnie wymagania siedliskowe, atrakcyjna jako soliter |
Anna Skórkowska, architekt krajobrazu
fot.: Ewa Łuczak i Monika Pawlonka (Agencja Promocji Zieleni)