Dywany z krzewów

DYWANY Z KRZEWÓW

Agnieszka Waszak, architekt krajobrazu

fot.: Ewa Łuczak (Agencja Promocji Zieleni)

Z bardzo niskich, ale za to rozłożystych krzewów, można wyczarować dywany. Znajda one miejsce zamiast trawnika, niejednokrotnie trudnego do utrzymania w idealnym stanie, rabat kwiatowych z roślin jednorocznych, dwuletnich, bylin i cebulowych lub jako ich uzupełnienie ? w kompozycji z nimi. Sadzić je można także pod koronami drzew i wysokimi krzewami. Mogą stanowić świetne tło dla bylin i krzewów kwitnących lub o barwnych liściach.

Dywany w mieście

Doskonale pasują do architektury nowoczesnej, gdzie mogą przybrać charakter formalny, zakładane w kształcie figur geometrycznych (kwadratów, prostokątów), kontrastujących z płaszczyzną trawnika czy też wyższych krzewów prowadzonych w formie  żywopłotu strzyżonego, jak i w swobodnej kompozycji tworząc nieregularne powierzchnie. Sprawdzą się również w otoczeniu starszej zabudowy, a także jako wypełnienie pasów zieleni między dwiema jezdniami lub pomiędzy jezdnią a chodnikiem.

Zastępując trawnik krzewami okrywowymi można zmniejszyć koszty pielęgnacji- głównie koszenia, często cotygodniowego, ale także nawożenia, usuwania chwastów, czy podlewania. Tworząc szczelny kobierzec krzewy zadarniające osłaniają glebę, chroniąc ją przed erozją, zabezpieczają przed wywiewaniem i wypłukiwaniem przez wody opadowe, zmniejszają parowanie wody z gleby. Ograniczają, więc konieczność ściółkowania tylko do początkowego okresu po posadzeniu. Decydując się na obsadzenie tego typu, ponosi się jednorazowy wydatek na tanie, bo młode krzewy. Mają one większą szansę na przyjęcie się, niż rośliny starsze, szybciej utworzą zwarty dywan, niepozwalający na kiełkowanie i rozwój chwastów.

Zalecane gatunki

Wśród krzewów odpowiednich do tworzenia kobierców istnieje duża różnorodność. Odpowiadają im różne warunki: od suchych i nasłonecznionych stanowisk (np. jałowce) do zacienionych (barwinek pospolity). Gdy jest wymagane, aby były ozdobne przez cały rok, dywany takie komponuje się z roślin zimozielonych. Nawet utworzone z roślin iglastych nie muszą być monotonne, gdyż niektóre z nich zmieniają swą barwę w zależności od pory roku. Dla kontrastu warto uzupełnić obsadzenie roślinami zrzucającymi liście na zimę.

Polecanymi roślinami iglastymi tworzącymi kobierce są głównie jałowce. Nie mają dużych wymagań odnośnie gleby, zwykle zadowalają się ubogą i przepuszczalną. Najlepiej rosną w miejscach nasłonecznionych. Odznaczają się dobrą mrozoodpornością. Podane przy poszczególnych opisach wymiary rośliny osiągają po ok. 10 latach.

Najniższy dywan można uzyskać sadząc jałowiec płożący (Juniperus horizontalis) 'Golden Carpet'- bardzo niską odmianę (do 10 cm wysokości) o złocistożółtych, wałeczkowatych pędach. Podobny efekt, lecz w niebieskozielonym kolorze utrzymującym się również zimą, da odmiana 'Wiltonii', szeroko ścieląca się po ziemi (2-2,5 m szerokości). Nadaje się ona również do tworzenia zadarnień na skarpach.

Nieco wyżej, do 20 cm wys. dorasta m. in. jałowiec pospolity (Juniperus communis) 'Green Carpet', nisko rosnąca odmiana o jasnozielonych igłach (1,5 m szer.). Odmiana jałowca nadbrzeżnego (Juniperus conferta) 'Schlager' charakteryzuje się żywo zielonym ubarwieniem igieł od oraz nieco mniejszymi rozmiarami niż gatunek (1 m szer.). Jałowiec płożący (Juniperus horizontalis) 'Blue Chip' rozrasta się silniej (do 1,5 m szer.), pędy jego mają zabarwienie srebrzystoniebieskie, a zimą lekko fioletowe.

Z roślin liściastych nieprzekraczających 15-20 cm wys. godna uwagi jest zimozielona irga Dammera (Cotoneaster dammeri) 'Major'. Kwitnie na przełomie maja i czerwca, wytwarza liczne, czerwone owoce. Lubi gleby żyzne, radzi sobie w różnych warunkach nasłonecznienia - od pełnego słońca do cienia. Szczodrzeniec położony (Cytisus decumbens) - piękny, zwłaszcza w okresie kwitnienia, krzew, w maju pokrywający się obficie żywo żółtymi kwiatami. Charakteryzują go zielone pędy z drobnymi, wydłużonymi listkami. Jako roślina motylkowa doskonale rośnie na piaszczystych, ubogich glebach. Dobrze znosi zarówno mrozy, jak i okresy suszy. Aby uzyskać piękne, zimozielone kobierce, można posadzić runiankę japońską (Pachysandra terminalis) 'Green Carpet' - krzewinkę ozdobioną w czasie wiosny niewielkimi, białymi kwiatami. Liście jej są zebrane w rozetki na szczytach pędów. Bardzo dobrze rośnie pod koronami drzew, w półcieniu, ale wymaga żyznych i wilgotnych gleb. Śliwa karłowa odm. płożąca (Prunus pumila var. depressa) to roślina okrywowa zrzucająca liście na zimę. Odznacza się szarozieloną barwą liści, jesienią czerwoną. Wczesną wiosną wytwarza białe kwiaty, następnie zawiązuje ciemnopurpurowe owoce. Dobrze rośnie nawet na suchych i ubogich glebach.

Z grupy krzewów do 30 cm wys. można polecić jałowiec pospolity (Juniperus communis) 'Depressa Aurea' w złocistożółtym, zimą żółtobrązowym kolorze, z zagłębieniem pośrodku utworzonym przez promieniście ułożone pędy. Osiąga on 1,5-2 m szer. Odmiana 'Repanda' o zielonych, niekłujących igłach i pędach rozłożonych prawie poziomo, jest bardziej ekspansywna od innych odmian tego jałowca, dorasta do 2-2,5 m szer. Do zadarniania stosowana jest również odmiana jałowca płożącego (Juniperus horizontalis) 'Prince of Wales' o gwiaździście ułożonych pędach. Przyrosty są barwy niebieskawej, nastepnie zielenieją, a zimą przybierają odcień fioletowobrązowy. Jest to krzew stosunkowo powoli rosnący do 1,5 m szer. Szarozielone pędy jałowca sabińskiego (Juniperus sabina) 'Tamariscifolia' ścielą się po ziemi, ale starsze egzemplarze wykazują tendencję do wypiętrzania się. Dorasta do 1,5-2 m szer. Jałowiec łuskowy (Juniperus squamata) 'Blue Carpet', wielkości jałowca sabińskiego 'Tamariscifolia', tworzy gałęzie lekko przewieszające się, pokryte srebrzystoniebieskimi igłami.

Irga karłowata (Cotoneaster perpusillus) to bardzo dobry, szeroko rozpościerający się krzew liściasty, na skarpy i murki. W czerwcu okrywają go biało różowe kwiaty, po których pokazują się długo pozostające na krzewie jaskrawoczerwone owoce. Jesienią jego drobne, okrągłe liście przebarwiają się na czerwono. Nie jest wymagający w stosunku do gleby. Irga rozesłana (Cotonester radicans) 'Eichholz', rewelacyjna, zimozielona roślina okrywowa, o ciemnozielonych, błyszczących liściach, kwitnie na biało w maju i czerwcu. Następnie zdobią ją pomarańczowoczerwone owoce. Wymagania ma podobne do poprzedniej irgi, może rosnąć także w cieniu. Zimozieloną krzewinką okrywową, znaną z naszych lasów, jest barwinek pospolity (Vinca minor). Zadarnia on glebę także pod koronami drzew. Rozrasta się płożącymi pędami. Wśród błyszczących, ciemnozielonych liści w maju, a powtórnie w sierpniu, pojawiają się fioletowoniebieskie kwiaty. Najlepiej rośnie na żyznych glebach. Odmiana 'Sebastian', wyhodowana w Polsce, charakteryzuje się jasnozielonymi liśćmi z żółtozielonymi plamami, a odmiana 'Variegata' liśćmi z białą obwódką i białymi plamkami.

Do grupy krzewów, z których można utworzyć kobierce o wysokości ponad 30 cm, zaliczamy jałowiec płożący (Juniperus horizontalis) 'Andorra Compact'. Ma on niebieskoszare, zimą przybierające fioletowy odcień pędy, ułożone promieniście, lekko wzniesione. Do dorasta do 40 cm wys. i 1 m szer. Płożąca odmiana cisu pospolitego (Taxus baccata) 'Repandens', dorasta do ok. 50 cm wys. Rośnie dobrze zarówno w miejscach nasłonecznionych, jak i ocienionych, ale wymaga dość żyznych i wilgotnych gleb. Nadaje się, więc do stosowania na niedużych powierzchniach, na których można zapewnić właściwe warunki.

Spośród nieco wyższych krzewów liściastych warto wspomnieć o berberysie Thunberga (Berberis thunbergii) 'Green Carpet', osiągającym 1 m wys., przy 1,5 m szer. Odznacza się on jasnozielonymi liśćmi, jesienią przebarwiającymi się na żółto-czerwono. Kwitnie w maju żółtymi kwiatami. Dobrze rośnie w słońcu i w półcieniu. Trzmielina Fortune'a (Euonymus fortunei) 'Coloratus' to przykład zimozielonego krzewu okrywowego, bardzo dobrego do stosowania w miejscach zacienionych i nasłonecznionych. Dorasta do 50 cm wys., ciekawostką jest, iż potrafi wspinać się po podporach, np. pniach drzew, do wysokości 3-5 m. Jesienią jej owalne liście przebarwiają się na czerowonofioletowo. Dobrze rośnie na żyznych glebach. Inne trzmieliny Fortune'a: odmiana 'Emerald Gaiety' ma ciemnozielone liście z białym obrzeżeniem, 'Emerald'n Gold' żółtoobrzeżone zielone liście, 'Interbolwi', 'Sunspot' ciemnozielone liście, pośrodku których widnieje złotożółta plamka.

Z roślin wrzosowatych do zadarniania interesującą krzewinką jest golteria pełzająca (Gaultheria procumbens), o różowych kwiatach i czerwonych owocach. Osiąga zaledwie 15 cm wys., a rozrasta się przy pomocy podziemnych rozłogów. Ozdobą jej są błyszczące, ciemnozielone, skórzaste liście, zimą przyjmujące odcień bordowy. Taki kolor mają również liście młode. Tak, jak innym roślinom wrzosowatym, najbardziej odpowiadają jej gleby kwaśne. Jest mrozoodporna. Dobrze okrywa glebę, także pod krzewami, borówka brusznica (Vaccinium vitis-idaea) 'Koralle', krzewinka o jadalnych, czerwonych owocach. Liście jej są zimozielone, skórzaste, zielone. Jest w pełni mrozoodporna. Wrzosy (Calluna sp.) i wrzośce (Erica sp.) najlepiej rosną na glebach kwaśnych, lekkich, w miejscach nasłonecznionych. Odmiany wrzośców kwitną od lutego do maja, a wrzosów od lipca do mrozów. Interesującą rośliną, będącą uzupełnieniem wrzosowiskowego dywanu, jest brukentalia ostrolistna (Erica spiculifolia). Różowe kwiaty pojawiają się na niej w czerwcu.

Do przykrycia nagiej gleby można stosować również róże okrywowe. Szczególnie niski różany dywan (do 30 cm wys.) można utworzyć sadząc odmianę 'Nozomi'. Charakteryzuje się ona masą drobnych, pachnących, kremoworóżowych kwiatów. Jest mrozoodporna i, jak wszystkie róże, lubi słońce.

Sadzenie i pielęgnacja

W przypadku sadzenia krzewów, które mają utworzyć zwarty dywan, szczególnie istotne jest staranne przygotowanie gleby. Krzewy takie wymagają jednakże intensywniejszej pielęgnacji jedynie w pierwszym okresie, dopóki się nie przyjmą i rozrosną. Kiedy utworzą darń, nie będzie konieczne częste odchwaszczanie ani ściółkowanie gleby. Wskazane są zwyczajne zabiegi pielęgnacyjne: okresowe przycięcie pędów przekwitłych, chorych, uszkodzonych mechanicznie lub przez mróz, jeżeli takie się pojawią. Rośliny nie w pełni mrozoodporne można na zimę przykrywać stroiszem (gałązkami roślin iglastych, np. świerku) lub siatką cieniującą.