Miejski iglak - sosna

MIEJSKI IGLAK - SOSNA

Agnieszka Waszak, architekt krajobrazu

fot.: Ewa Łuczak, Monika Pawlonka (Agencja Promocji Zieleni)

Krajobraz miejski zimą przybiera barwy czarno-białe i odcienie szarości. Nie ubarwiają go już różnokolorowe jesienne liście. Niemalże jedyną ożywiającą zieleń przynoszą rośliny iglaste. Wśród nich zdecydowanie najczęściej spotyka się sosnę.

W miastach rośnie niewiele drzew i krzewów iglastych, będących w dobrej kondycji. Wynika to w dużej mierze z ich wrażliwości na zanieczyszczenie powietrza. Większość iglaków nie gubi co roku wszystkich igieł w okresie zimowym, w związku z tym nie może się w łatwy sposób pozbyć szkodliwych substancji tak, jak to robią rośliny o liściach sezonowych. Kilka gatunków i odmian sosny jest w różnym stopniu odpornych na warunki miejskie. Sosny rosnące jako drzewa mają zastosowanie we wszelkiego rodzaju parkach, ogrodach, zieleni osiedlowej. Natomiast właściwym miejscem dla odmian krzewiastych są kompozycje rabatowe, pojemniki, ogrody na dachach oraz skarpy.

W miejscach, gdzie często przebywają dzieci, a więc w pobliżu szkół, przedszkoli, terenów zabaw, warto posadzić sosny, aby mogły zbierać do zabawy spadające szyszki.

W porównaniu do innych roślin iglastych (za wyjątkiem jałowców), sosny najlepiej radzą sobie w warunkach miejskich. Mają bardzo małe wymagania glebowe, dobrze rosną nawet na piaszczystych glebach. Gatunki opisane poniżej w większości są mrozoodporne, wytrzymałe na suche i zanieczyszczone miejskie powietrze, bardzo lubią słońce.

Nasiona sosen zjadane są przez wiewiórki i liczne gatunki ptaków.

Sosny wysokie

W parkach i w większych ogrodach, gdzie można zapewnić wystarczającą przestrzeń do uzyskania ładnego pokroju, będą dobrze wyglądały np.: sosna limba (Pinus cembra), sosna czarna (Pinus nigra), a także jej odmiana 'Pyramidalis' o szerokokolumnowym pokroju. Limba jest sosną o gęstej, regularnej koronie. Jest bardzo tolerancyjna w stosunku do siedliska, dobrze rośnie nawet w dużych miastach i rejonach przemysłowych. Można ją polecić do sadzenia w pasach wiatrochronnych przy drogach, gdyż ma silny system korzeniowy. Jest to zdrowa sosna. Charakteryzuje się wolnym wzrostem (do 1,5 m wys. po 10 latach, 2-3 m wys. po 20 latach). Zdobią ją niebieskozielone, dosyć długie igły i duże szyszki wypełnione jadalnymi nasionami.

Jedną z ładniejszych sosen jest sosna czarna (Pinus nigra) o ciemnym zabarwieniu igieł i kory. Może być ozdobą kompozycji kolorystycznych, tłem dla eksponowania roślin o kontrastowych, jasnych liściach lub jaskrawych owocach, np. ogników (Pyracantha sp.). Korzystnie prezentują się w połączeniu z klonami jesionolistnymi (Acer negundo) 'Odessanum' o złotych liściach w sezonie wegetacyjnym lub 'Variegatum' o liściach białoobrzeżonych. Drzewo to ma pokrój szerokostożkowaty, regularny, z wiekiem zmieniający się na parasolowaty, dorasta do 20 m wys. Jest całkowicie mrozoodporna, zdrowa, ma niskie wymagania glebowe, rośnie dobrze na glebach wapiennych. Jest bardzo odporna na zanieczyszczone i suche powietrze, a także silne wiatry, może więc być sadzona w pasie nadmorskim. Sosna ta jest godna polecenia do zieleni miejskiej i towarzyszącej osiedlom, jak również do terenów przemysłowych.

W parkach i w dużych ogrodach korzystnie prezentuje się sosna żółta (Pinus ponderosa). Odznacza się ona dużą odpornością na zanieczyszczenia powietrza, ma małe wymagania glebowe i wilgotnościowe. Jest to powoli rosnące, ale wysokie drzewo, osiąga 15 m wys. lub więcej. Ozdobą jej są bardzo długie (do 25 cm dł.), jasne igły, a także ogromne szyszki (do 15 cm dł.). Drzewo to ma ładny, stożkowy pokrój. Jego żółte drewno jest bardzo cenne.

Sosna Weymoutha syn. wejmutka (Pinus strobus), o regularnym, stożkowatym pokroju, rośnie szybko, wykazuje pełną mrozoodporność oraz stosunkowo dużą odporność na zanieczyszczenia, dobrze więc rośnie w rejonach przemysłowych. Nie znosi suszy, lepiej więc przeznaczyć ją na lekko wilgotne tereny. Należy pamiętać, aby nie sadzić tej sosny obok porzeczki, szczególnie czarnej (Ribes nigrum), gdyż gatunki te są porażane przez rdzę wejmutkowo porzeczkową.

Podobna do wejmutki sosna rumelijska (Pinus peuce) jest odporna na rdzę. W mieście może także rosnąć sosna smołowa (Pinus rigida) o ażurowej, nieregularnej koronie, ozdobionej dużymi (do 9 cm wielkości) szyszkami. Ma ona bardzo małe wymagania glebowe.

Nieco egzotyczny wygląd ma szybkorosnąca sosna himalajska (Pinus wallichiana syn. Pinus griffithii) o bardzo długich (do 20 cm dł)., zwisających, cienkich igłach z niebieskim nalotem. Ze względu na niepełną mrozoodporność można ją sadzić raczej w zachodniej części Polski

Niskie i bardzo niskie

Niskorosnące odmiany kosodrzewiny (Pinus mugo) sprawdzają się w pojemnikach wszędzie tam, gdzie jest wymagany całoroczny okres dekoracyjności. Warto tu stosować odmiany szczepione, np. 'Gnom', 'Mops' lub 'Ophir'. Ta ostatnia zdobna jest w żółte igły, szczególnie ładnie wybarwione zimą. Kulista odmiana 'Mops' ma krótkie igły, po 10 latach osiąga 50 cm wys. i szer. W dużych pojemnikach może znaleźć miejsce botaniczna sosna górska Pinus mugo var. mughus, także rosnąca wolniej od niej Pinus mugo var. pumilio.

Kształtnym, kulistym pokrojem odznacza się sosna bośniacka (Pinus leucodermis) 'Smidtii'. W pojemnikach, a także na balkonach i tarasach, ze względu na małe wymagania glebowe i wilgotnościowe, będzie dobrze rosła sosna czarna (Pinus nigra) 'Pierrick Bregeon' syn. 'Brepo'.

Kolejną niskorosnącą (do 2 m wys.) odmianą jest sosna czarna (Pinus nigra) 'Nana', o długich, ciemnozielonych igłach i krótkich gałęziach.

Do umacniania skarp bardzo dobrze nadaje się krajowa kosodrzewina (Pinus mugo var. mughus ) oraz (Pinus mugo var. pumilio). Obie te sosny rosną nawet na bardzo nieurodzajnych glebach, na piaskach wydm lub cienkiej warstwie gleby w górach. Pionierska sosna kosodrzewina, syn. sosna górska (jej dawne nazwy to kozodrzew, krępulec), rośnie bardzo wolno, po 30 latach osiąga zaledwie 2 m wys. Lubi gleby wapienne, ale spotykana jest także na torfowiskach. Objęta jest ona ochroną gatunkową, ma znaczenie glebochronne. W górach zapobiega lawinom z kamieni i śniegu. Pędy kosodrzewiny pokryte są krótkimi, gęstymi, zielonymi igłami. Tworzy szerokie kępy. Sosna ta jest w pełni mrozoodporna, bardzo światłolubna, spełnia więc warunki rośliny właściwej do obsadzania pojemników i ogrodów zakładanych na dachach.

Sosna górska (Pinus mugo var. pumilio) może rosnąć, oprócz pełnego słońca, na stanowiskach lekko ocienionych. Jest polecana do sadzenia pojedynczo lub w grupach. Ma pokrój kępiasty, a jej dolne gałęzie ścielą się po ziemi, dorasta do 1 m wys.

Mało jeszcze znaną rośliną okrywową jest kosodrzewina (Pinus mugo) 'Humpy', dorastająca zaledwie do 60 cm wys. przy 1,5-2 m szer. Ma bardzo gęste, krótkie pędy i igły. Dobrze rośnie zarówno w słońcu, jak i w cieniu, na suchych glebach.

Niskie gatunki i odmiany sosny współgrają z płożącymi i kolumnowymi jałowcami (Juniperus sp.), a z roślin liściastych z berberysami (Berberis sp.), gdyż mają podobne wymagania siedliskowe, jak również z trawami, np. z kostrzewą (Festuca sp.). Mogą być uzupełnieniem kompozycji w ogrodach wrzosowiskowych.