17 sierpnia 2007

Pasy zieleni między ulicami - nie tylko trawniki

Podziel się!

PASY ZIELENI MIĘDZY ULICAMI - NIE TYLKO TRAWNIKI

Dwa jednokierunkowe pasma ruchu, prowadzące w przeciwnych kierunkach, jeśli tylko warunki przestrzenne na to pozwalają, przyjęło się oddzielać pasem zieleni. Rodzaj zastosowanej roślinności powinien wynikać z funkcji, jaką ma ona pełnić w danym układzie przestrzenno-komunikacyjnym.
Zanim podejmie się działania projektowe, warto się zastanowić, jaką rolę pełni każda z form roślinności możliwa do zastosowania na ulicznym pasie zieleni rozdzielającym pasma ruchu.
Trawniki starannie strzyżone są efektownym elementem dekoracyjnym przestrzeni miejskiej. Rozległe zielone płaszczyzny działają kojąco, a przy tym zatrzymują zanieczyszczenia i podnoszą wilgotność powietrza. Jednak, jeśli „świecą” plackami wydeptanych narożników przy przejściach dla pieszych i z roku na rok szerszych ścieżek - skrótów, a do tego nie są systematycznie koszone – zaczynają szpecić zamiast zdobić. Założenie trawników nie pociąga za sobą wielkich kosztów, natomiast dalsza pielęgnacja wymaga rokrocznie kolejnych nakładów.
Trawnik w środkowym paśmie rozdzielczym ma kilka zalet:
  • w razie kolizji szeroki pas niskiej zieleni pozwala uciec przed zderzeniem, a w razie awarii, można zepchnąć samochód na trawę, przy możliwie najmniejszych utrudnieniach dla współużytkowników drogi,
  • wpływa na poprawę mikroklimatu,
  • jest elementem dekoracyjnym pod warunkiem, że jest zadbany, czyli koszony i podlewany (warto pamiętać, że każdy trawnik wymaga odpowiedniej ilości wody – zwłaszcza, gdy jest często koszony, a suche połacie spalonej słońcem trawy w żaden sposób nie spełniają funkcji elementu dekoracyjnego).
Krzewy nie wymagają skomplikowanych zabiegów, szybko rosną i – co bardzo istotne - jest grupa krzewów dość dobrze znoszących zanieczyszczenie środowiska i trudne warunki miejskie. Można je sadzić w grupach jednogatunkowych i mieszanych, można komponować krzewy różnej wysokości i o rozmaitych walorach dekoracyjnych (o różnych barwach liści i o ozdobnych kwiatach). Bardzo efektownie wyglądają formowane żywopłoty, ale wyłącznie wtedy, gdy są starannie, fachowo i systematycznie cięte. Każde zaniedbanie powoduje szkody nie do odrobienia: ogałacanie niższych partii, wyrwy „w zielonej ścianie”, zamieranie krzewów. Łatwiejsze do utrzymania są skupiny krzewów nieformowanych, jednak i w tym wypadku trzeba pamiętać o odpowiedniej pielęgnacji, zwłaszcza zaraz po posadzeniu. Zalety krzewów w pasie środkowym są liczne:
  • osłaniają kierowców przed światłami samochodów nadjeżdżających z przeciwka,
  • w razie kolizji amortyzują uderzenie samochodu („przechwytują” rozpędzoną masę),
  • uniemożliwiają przekraczanie arterii komunikacyjnych w miejscach niedozwolonych,
  • wpływają na poprawę mikroklimatu,
  • rozpraszają fale dźwiękowe, dzięki czemu zmniejszają natężenie hałasu,
  • dają schronienie zwierzętom, które znalazły się na trasie komunikacyjnej,
  • są elementem estetycznym w przestrzeni miejskiej.
Drzewa sadzone w pasie między jezdniami mają swoich zwolenników, ale też i grono przeciwników. Zwolennicy wskazują na stronę estetyczną, mianowicie rosnące swobodnie na odpowiednio szerokim pasie terenu drzewa mogą kształtować swój pokrój bez ingerencji człowieka i zazwyczaj wyglądają bardzo efektownie. Wiele drzew dobrze znosi warunki miejskie, raz posadzone trwają na swych miejscach nawet kilkadziesiąt lat i nie wymagają (poza krótkim okresem po posadzeniu) żadnych zabiegów, aż do czasu, gdy po wielu latach osłabnie ich kondycja. Trzeba tylko pamiętać, aby wybierać do sadzenia w takich miejscach drzewa, które nie korzenią się płytko. Przeciwnicy sadzenia drzew w środkowym pasie zwracają uwagę, że hałas i spaliny będą odbijać się od drzew i kierować na budynki mieszkalne, jednak przy nowych szerokich arteriach komunikacyjnych problem ten nie istnieje (lub pojawia się rzadko). Drzewa warto sadzić w pasie między jezdniami, ponieważ:
  • dostarczają cienia, jeśli osłaniają jezdnię od strony południowej i obniżają w porze upałów temperaturę,
  • rozpraszają wiatry wiejące w korytarzach, tworzonych często przez miejską zabudowę,
  • wpływają na poprawę mikroklimatu,
  • rozpraszają fale dźwiękowe, a więc zmniejszają natężenie hałasu,
  • są elementem estetycznym w przestrzeni miejskiej.
Rośliny zielne, o ozdobnych kwiatach lub liściach nie powinny być sadzone pomiędzy pasmami ruchu, ponieważ są dekoracją zbyt kosztowną jak na efekt, który przynoszą. Rośliny, które wyglądają pięknie z niewielkiej odległości, gdy są oglądane wśród przejeżdżających samochodów tracą swe walory. Bardzo często zaraz po posadzeniu te kwietniki są okradane (bywa, że w znacznej części), a ich założenie i pielęgnacja wymaga zatrudnienia specjalnej ekipy. Zalety nasadzeń z roślin zielnych to:
  • są akcentem dekoracyjnym,
  • wpływają na poprawę mikroklimatu.
Sposób zagospodarowania tras komunikacyjnych zależy od ich lokalizacji w przestrzeni miejskiej (odległości od centrum miasta, charakteru zabudowy i okresu jej powstania), przewidywanego natężenia i szybkości ruchu, oraz sposobu zagospodarowania sąsiadujących z trasą budynków.
W warunkach zabudowy miejskiej można wyróżnić kilka typów rozwiązań:
  • jedno i dwukierunkowe ulice na osiedlach mieszkaniowych są wąskie, nie ma, więc miejsca na oddzielanie pasm ruchu pasem zieleni. Korzystniejsze dla mieszkańców wydaje się tworzenie i odpowiednie zagospodarowywanie pasów zieleni między budynkami i chodnikami a jezdniami.
  • ulice prowadzące od głównych arterii do osiedli mieszkaniowych są szersze, każdy kierunek ma zazwyczaj 2 pasy ruchu – tu, jeśli tylko warunki przestrzenne pozwalają, oddziela się pasma ruchu pasem zieleni. Ponieważ ulice takie mają charakter dość kameralny, można sobie pozwolić na traktowanie pasa zieleni jako elementu dekoracyjnego. W starszych dzielnicach takie miejsca bywają zagospodarowane (i tak są użytkowane) jako rodzaj skwerów: z alejkami spacerowymi i nasadzeniami ozdobnych drzew i krzewów. Zieleń taka łagodzi uciążliwości wielkomiejskiej zabudowy, poprawia mikroklimat, a wysokie drzewa rosnące w pewnym oddaleniu od budynków nie zacieniają okien (ciemne mieszkania są częstym argumentem mieszkańców uzasadniającym żądania wycięcia drzew).
  • ulice główne, po których odbywa się nie tylko ruch kołowy, ale także często tramwajowy, a pasma komunikacyjne składają się z 2-3 pasów ruchu prowadzących w jednym kierunku, powinny mieć (i często mają) środkowe pasmo zieleni. Właśnie na tych pasmach, zazwyczaj obsianych trawą, prowadzone są torowiska, które obsadza się po obu stronach żywopłotami. Najlepiej, jeśli są to żywopłoty strzyżone wysokości 80 i szerokości 60 cm, bo przy takich wymiarach nie zasłaniają kierowcom samochodów widoczności, ale osłaniają przed światłami pojazdów jadących z przeciwka. Bardzo ważną funkcją tak sadzonych krzewów jest zapobieganie niespodziewanym wtargnięciom pieszych na torowiska. Pasmo z torami kolejowymi powinno mieć 8-9m szerokości.
  • nowe szerokie arterie komunikacyjne o 3-4 pasach jednego kierunku są projektowane i budowane równocześnie z otaczającymi je osiedlami mieszkaniowymi, centrami handlowymi i kulturalnymi. Można wtedy nie tylko zapewnić zieleń osłaniającą ciągi piesze, ale poprowadzić także między pasmami ruchu odpowiednio szeroki pas zieleni, którego rolą będzie uniemożliwienie pieszym przechodzenia przez trasę w miejscach niedozwolonych, zmniejszenie zagrożenia wypadkami samochodowymi, poprawę warunków klimatycznych oraz estetyki nowych dzielnic. Część centralną takiego pasa mogą zajmować krzewy i odpowiednio dobrane drzewa, a po zewnętrznej stronie tych zwartych grup zieleni wyższej dobrze jest poprowadzić pasy nisko strzyżonej trawy.
Dla uniknięcia monotonii warto sadzić na długich, szerokich pasach rozdzielających pasma ruchu, oprócz żywopłotów strzyżonych i niestrzyżonych, także skupiny krzewów różnej wysokości i drzew. Wielkość takich skupin musi być uzależniona od warunków przestrzennych.
Rodzaj nasadzeń zależy od infrastruktury przebiegającej pod pasem zieleni.
Przy wszystkich skrzyżowaniach ulic i dróg, a także przy miejscach przeznaczonych do wykonywania manewru zawracania nasadzenia nie powinny być wyższe niż 80 cm. Najlepiej, jeśli taka wysokość krzewów utrzymana jest na odcinku 10-20 m. Im wyższa jest dopuszczalna prędkość na danym odcinku drogi, tym lepszą widoczność należy zapewnić.
Kierowcom zbliżającym się do skrzyżowania lub innego miejsca wymagającego zwiększonej uwagi warto sygnalizować ten fakt zmianą kolorystyki nasadzeń – doskonale nadają się tu krzewy o wyraźnie żółtej barwie liści.
  
Tabela. 

 Krzewy i drzewa do sadzenia na pasach między pasmami ruchu

Gatunek i odmiana

Wielkość

(wys. x szer.)

Walory dekoracyjne

Uwagi

Krzewy

Berberys ottawski ‘Superba’

Berberis x ottawensis

4 m x 4 m

liście ciemnoczerwone z niebieskim połyskiem,

stanowisko słoneczne i półcieniste,

doskonały na żywopłoty

Berberys Thunberga ‘Atropurpurea’

Berberis thunbergii

1,5 - 2 m x 2 m

liście purpurowo-czerwone

stanowisko  słoneczne lub lekko zacienione, znosi niską temperaturę i okresową suszę, nadaje się na żywopłoty

Berberys Thunberga ‘Bonanza Gold’

Berberis thunbergii

1,5  m x 1,5 m

liście żółto-zielone

stanowisko słoneczne i półcieniste, gleby od kwaśnych po lekko alkaliczne, znosi niską temperaturę i suszę, nadaje się na żywopłoty

Berberys Thunberga ‘Rose Glow’

Berberis thunbergii

1,5 – 2 m x 2 m

liście czerwone z białymi i szarymi plamkami

stanowisko słoneczne, gleby od silnie kwaśnych po alkaliczne, nadaje się na żywopłoty

Bez czarny ‘Aurea’

Sambucus nigra

4 m x 3 m

liście żółte i żółtozielone

stanowisko słoneczne i półcieniste, lubi gleby wapienne, znosi zasolenie, toleruje niską temperaturę i suszę

Bez czarny ‘Laciniata’

Sambucus nigra

4 m x 3 m

liście zielone silnie postrzępione

stanowisko słoneczne i półcieniste, lubi gleby wapienne, znosi zasolenie, toleruje niską temperaturę i suszę
Cotoneaster lucidus

2,0 m x 2,0 m

liście ciemnozielone i błyszczące, jesienią przebarwiają się na czerwono i żóto

stanowiska słoneczne i zacienione, toleruje wszystkie gleby, odporna na mrozy, zanieczyszczenie i suszę.

Jaśminowiec wonny 'Aureus'

Philadelphus coronarius

2 m x 3 m

liście jaskrawożóte lub zielonożółte

stanowisko słoneczne, odporny na niskie temperatury, nadaje się na żywopłoty

Pęcherznica kalinolistna ‘Diabolo’

Physocarpus opulifolius

2,5 m x 3 m

liście purpurowoczerwone

stanowisko słoneczne i półcieniste, gleby suche i wilgotne, znosi niską temperaturę i suszę, nadaje się na żywopłoty

Pęcherznica kalinolistna ‘Luteus’

Physocarpus opulifolius

3 m x 3 m

liście żółte

stanowisko słoneczne i półcieniste, gleby suche i wilgotne, znosi niską temperaturę i suszę, nadaje się na żywopłoty

Pięciornik krzewiasty ‘Abbotswood’

Potentilla fruticosa

1,0 m x 1,0 m

kwiaty białe

stanowisko słoneczne, wszystkie przepuszczalne gleby

Pięciornik krzewiasty ‘Goldfinger’

Potentilla fruticosa

1,0 m x 1,0 m

kwiaty żółte

stanowisko słoneczne i przewiewne gleby przepuszczalne

Porzeczka alpejska ‘Schmidt’

Ribes alpinum

2,0 m x 1,5 m

kwiaty żółte

stanowisko słoneczne i półcieniste

Tawuła japońska ‘Goldflame’

Spirea japonica

0,8 m x 1,0 m

młode liście miedzianopomarańczowe

stanowisko słoneczne, gleby uprawne, doskonała do zestawień kolorystycznych

Tawuła japońska ‘Goldmound’

Spirea japonica

0,6x1,0

liście intensywnie żółte

stanowisko słoneczne, gleby uprawne, doskonała do zestawień kolorystycznych

Tawuła japońska ‘ Goldflame’

Spirea japonica

1 m x 1 m

liście młode miedzianopomarańczowe starsze żółte i zielonożółte

stanowisko słoneczne, gleby raczej żyzne

Tamaryszek francuski

Tamarix gallica

3 m x 3 m

liście delikatne, lancetowate, zredukowane, kwiaty różowe, delikatne

stanowisko słoneczne, odporny na suszę i zasolenie gleby

Tamaryszek drobnokwiatowy

Tamarix parviflora

3-4 m x 3 m

liście delikatne, lancetowate, zredukowane

stanowisko słoneczne, odporny na suszę i zasolenie gleby

Drzewa
Jarząb mączny

Sorbus aria

12 m x 7 m

liście pokryte kutnerem, kwiaty białe, owoce czerwone

małe wymagania glebowe, odporny na suszę i warunki miejskie
Jarząb pospolity

Sorbus aucuparia

12 m x 6 m

czerwone baldachy owoców

stanowisko słoneczne, małe wymagania glebowe, odporny na suszę i warunki miejskie

Klon czerwony 

Acer rubrum

10 m x 7 m

jesienią liście czerwone

toleruje gleby suche

Klon zwyczajny ‘Globosum’

Acer platanoides

średn. korony 6 m

szczepiony na pniu, liście jesienią żółte

małe wymagania glebowe

Klon jawor ‘ Leopoldii’

Acer pseudoplatanus

20 m x 6 m

korona szeroko piramidalna

małe wymagania glebowe
Lipa srebrzysta ‘Varsaviensis’

Tilia tomentosa

25 m x 15 m

kwiaty pachnące

stanowisko słoneczne, gleby przeciętne, odporny na suszę i warunki miejskie

Robinia akacjowa ‘Frisia’

Robinia pseudoaccacia

10 m x 8 m

liście złociste, kwiaty białe pachnące, miododajne

stanowisko słoneczne, małe wymagania glebowe, duża odporność na suszę

Robinia akacjowa ‘Umbraculifera’

Robinia pseudoaccacia

szczepiona na pniu, średn. korony do 4 m

nie kwitnie, liście złożone, długie

stanowisko słoneczne, małe wymagania glebowe, duża odporność na suszę

Sumak octowiec

Rhus typhina

6 m x 6 m

liście jesienią przebarwiają się na żółto, pomarańczowo i czerwono

stanowisko słoneczne, bardzo małe wymagania glebowe, znosi klimat miejski i suszę

Sumak octowiec ‘Dissecta’

Rhus typhina

3 m x 4 m

liście głęboko powcinane, jesienią przebarwiają się

stanowisko słoneczne, bardzo małe wymagania glebowe, znosi klimat miejski i suszę

Śliwa wiśniowa ‘Pissardii’

Prunus cerasifera

5 m x 3 m

liście ciemnopurpurowe, kwiaty różowe przed rozwojem liści

stanowisko słoneczne, gleby przeciętne, znosi klimat miejski i suszę