Zielone ekrany akustyczne

ZIELONE EKRANY AKUSTYCZNE

Anna Skórkowska, architekt krajobrazu

Hałas nie tylko uprzykrza życie, atakuje system nerwowy człowieka i jest powodem licznych dolegliwości. Skoro nie można wyeliminować tego zjawiska, trzeba szukać sposobów na zmniejszenie jego uciążliwości.

Z każdym rokiem w zaskakującym tempie wzrasta gęstość zabudowy miast, zwiększa się ilość ich mieszkańców, rozwijają się przemysł, handel i usługi. Za tym wszystkim postępuje wzrost liczby samochodów, które nieustannie poruszają się po trasach komunikacyjnych. Natężenie ruchu jest coraz większe i zwiększa się hałas. Mieszkańcy miast odczuwają to już nie tylko za dnia, ale też i nocami.

Wystarczy powiedzieć, że dopuszczalny poziom hałasu wynosi 40-60 dB w dzień, a 30 - 50 dB w nocy. Na stronach internetowych można znaleźć wyniki badań uciążliwości akustycznej różnych obiektów. Średni poziom hałasu wynosi: drogowe trasy komunikacyjne 68 dB, ulice dużych miast 70 dB, linie kolejowe 70 dB, duże obiekty przemysłowe  60-70 db, lotniska cywilne ponad 80 dB, kuźnie, tłocznie, rejony pracy wierteł i młotów pneumatycznych 100-120db. Uciążliwe są też elektrownie, kotłownie, zakłady betoniarskie, zakłady przetwórcze itp., a także centra handlowe i obiekty gastronomiczne.

Żeby zrozumieć sytuację mieszkańców zabudowań sąsiadujących ze źródłami takiego hałasu wystarczy uświadomić sobie, że już natężenie 70 dB wywołuje zaburzenia w funkcjonowaniu organizmu człowieka (napięcie, zmęczenie, bezsenność, bóle głowy, wzrost ciśnienia krwi, zaburzenia pracy serca).

Gładkie powierzchnie ścian i nawierzchni (także lustra wody) potęgują hałas, ponieważ odbijają fale dźwiękowe. Zwielokrotniają w ten sposób ich oddziaływanie.

Przepisy pomocne w walce z hałasem

W dniu 1 października 2001 wprowadzona została ustawa Prawo Ochrony Środowiska, którą przygotowano w oparciu o Dyrektywę Parlamentu Europejskiego. Traktuje ona hałas jako zanieczyszczenie, wobec którego należy przyjmować takie same ogólne zasady postępowania jak w wypadku pozostałych zanieczyszczeń i związanych z nimi dziedzin ochrony środowiska.

Dopuszczalne poziomy hałasu (Dz.U.Nr 66, poz.436 z 1998 r.) muszą stanowić bezwzględnie przestrzeganą normę w odniesieniu do nowoplanowanych terenów, natomiast wartości progowe poziomu hałasu zawarte w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 9. 01. 2002 r. (Dz.U.Nr 8, poz.8) są kryterium, jakie należy stosować w przypadku terenów najbardziej zanieczyszczonych hałasem, wymagających działań naprawczych.

Jak przeciwdziałać?

Ponieważ nie można już wyobrazić sobie życia bez przemysłu, usług i komunikacji trzeba szukać takich rozwiązań, które choćby w części ograniczą wywoływany przez nie hałas. Przeprowadzane kontrole wykazują, że w ostatnich latach zmniejszył się nieco stopień uciążliwości zakładów przemysłowych. Nie wydaje się jednak możliwe powstrzymanie rozwoju komunikacji samochodowej. A właśnie od natężenia ruchu, prędkości pojazdów, ich stanu technicznego, stanu nawierzchni dróg oraz płynności ruchu zależy wielkość poziomu hałasu w pobliżu ulic i tras komunikacyjnych.

Za przykładem Zachodu sięgnięto po mało estetyczne, ale dość skuteczne ekrany osłaniające. Bywają to płyty wysokości około 3 m, najczęściej metalowe powlekane farbą ochronną lub też z tworzywa sztucznego matowe albo transparentne. Dobrze spełniają swe zadanie, zwłaszcza, jeśli mają powierzchnię chropowatą i tak ukształtowaną, by nie powodowała odbicia fal dźwiękowych.

Pojawił się tu jednak problem estetyki. Dotyczy on zarówno mieszkańców budynków sąsiadujących z ekranami, jak kierowców, którzy przejeżdżają takimi ponurymi "wąwozami" (często brudnymi czy pomazanymi przez graficiarzy). Zaczęto, więc szukać bardziej satysfakcjonujących rozwiązań.

Ekran akustyczny, aby dobrze spełniał swą rolę, powinien:

• pochłaniać bądź rozpraszać fale dźwiękowe;
• mieć odpowiednią wysokość - im wyższy tym większy fragment terenu osłania.

Najlepsze rozwiązanie - ekrany roślinne

O pozytywnym wpływie roślin na psychikę człowieka nawet nie warto dyskutować. Jest to sprawa oczywista i od dawna udowodniona, choć przez wielu decydentów, przejętych wartością rynkową terenów miejskich -lekceważona. Problem polega, więc na tym, w jaki sposób sadzić i kształtować rośliny, gdy powszechną bolączką struktur zurbanizowanych jest szczupłość dostępnych terenów. Warto jednak niestrudzenie zabiegać właśnie o tworzenie ekranów roślinnych, osłaniających ludzi i ich siedziby przed hałasem. To właśnie zieleń odbija, rozprasza i pochłania fale dźwiękowe. Oprócz tego wpływa na jakość powietrza podnosząc jego wilgotność, zmniejszając dobowe wahania temperatury i przyspieszając cyrkulację. Pełni też rolę filtra biologicznego, zatrzymuje, bowiem pyły osiadające na liściach i pochłania niektóre zanieczyszczenia gazowe. Czy można oczekiwać więcej?

Zielone ekrany w warunkach miejskich to

• pasma nasadzeń drzew i krzewów: im wyższe, szersze i bardziej zwarte - tym lepsze, powinny mieć szerokość około 5 m i wysokość minimum 7 m. Najlepiej, jeśli są to drzewa o bujnych koronach (posadzone tak, aby się stykały tworząc gęsty masyw) podsadzone krzewami wypełniającymi szczelnie przestrzenie wokół pni;
• wały ziemne obsadzone krzewami doskonale pochłaniają i rozpraszają fale dźwiękowe. Krzewy posadzone na koronie takiego wały zwiększają jego wysokość, a zatem także skuteczniej działają;
• żywopłoty: strzyżone lub naturalne, komponowane z krzewów różnej wysokości;
• ekrany akustyczne z grubych włóknistych mat montowanych w metalowych stelażach. Tego rodzaju ekrany pochłaniają i rozpraszają fale dźwiękowe, ale dopiero porośnięte pnączami stają się rozwiązaniem prawie idealnym: zajmują stosunkowo niewiele miejsca, wyglądają estetycznie i tak jak inne rośliny poprawiają mikroklimat otoczenia. Na rynku pojawiły się dwa typy takich ekranów: popularniejsze, po których - w zamyśle ich twórców - mają wspinać się pędy posadzonych obok pnączy, oraz rzadko spotykane - przeznaczone do obsadzania niewielkimi bylinami, umieszczanymi na całej powierzchni ekranu. Ten drugi typ nie nadaje się do otwartych terenów miejskich, bo rośliny wystawione na działanie promieni słonecznych i wiatru wymagają częstego podlewania. A tego nie da się zapewnić przy budżecie, jaki gminy mogą przeznaczyć na obsługę zieleni miejskiej;
• ściany z prefabrykatów betonowych przeznaczonych do obsadzania roślinami. W zamyśle rozwiązanie bardzo efektowne, ale w praktyce nie do zrealizowania, rośliny posadzone w tak niewielkiej ilości podłoża, jaka mieści się w donicach-kasetonach i wystawione na działanie słońca, wymagają częstego podlewania.

Wybierając rośliny do obsadzeń przyulicznych trzeba pamiętać nie tylko o tym, jakie powinny mieć cechy (bujne liście, odpowiednie docelowe wymiary, rozłożystą bujną koronę i walory dekoracyjne), ale także o warunkach, w których przyjdzie im rosnąć. Przy trasach komunikacyjnych, zwłaszcza tych dużych kilkupasmowych, panują warunki bardzo dla roślin niekorzystne. Gładkie, nagrzewające się nawierzchnie asfaltowe i betonowe powodują, że w ich pobliżu temperatura jest wysoka a powietrze suche, wieją tam silne wiatry (często bardzo ciepłe) i kumulują się spaliny. Dodatkowym zagrożeniem dla roślin jest rozsypywana zimą sól, która przedostaje się do gleby i wywołuje zjawisko suszy fizjologicznej, blokując zdolność roślin do pobierania wody.

Trzeba mieć świadomość tego w jak trudnych warunkach mają rosnąć rośliny, które będą osłaniać ludzi przed hałasem.

Trzeba też pamiętać, że niskie drzewa o niewielkich koronach nie chronią przed hałasem.

DRZEWA

KRZEWY