Zalecenia jakościowe

DOROSŁY MATERIAŁ SZKÓŁKARSKI

Odpowiednio uformowane rośliny przeznaczone do sadzenia na miejsca stałe. 

DRZEWA Rośliny zdrewniałe, wytwarzające jeden lub więcej pni, rozgałęziających się na pewnej wysokości. ■ Korona — zespół konarów i gałęzi. Korony mogą przybierać różne formy w sposób naturalny – uzależniony od gatunku i odmiany, bądź są formowane przez szkółkarzy. Najczęściej spotykanymi naturalnymi kształtami korony są: kulisty, jajowaty, stożkowaty i kolumnowy. Wśród koron formowanych najczęściej występują formy: szpalerowa, dachowa i kulista. ■ Przewodnik — pęd główny stanowiący oś drzewa. ■ Pień — nierozgałęziona dolna część przewodnika między powierzchnią ziemi a początkiem korony. Wysokość pnia u drzew determinuje ich wykorzystanie, np. u drzew alejowych musi wynosić min. 180 cm. ■ System korzeniowy — podziemna część rośliny. Wpływ na rozwój korzeni ma odpowiednia agrotechnika i szkółkowanie. ■ Bryła korzeniowa — część systemu korzeniowego wykopana razem z ziemią. ■ Szyjka korzeniowa — część rośliny między korzeniem a pędem. ■ Forma naturalna — forma drzewa zgodna z naturalnymi cechami wzrostu danego gatunku, z wyraźnie wykształconym przewodnikiem. Utrzymanie formy naturalnej nie wymaga dodatkowych zabiegów pielęgnacyjnych — cięcia lub podkrzesywania. ■ Forma wielopienna — forma drzewa, które ma 2 lub więcej pędów (pni) rozgałęzionych, wyrastających do 50 cm od powierzchni ziemi. Najcieńszy pień musi mieć obwód minimum 6-8 cm. Parametrem jest ilość pni oraz obwód najcieńszego i najgrubszego pnia. ■ Forma krzewiasta — forma drzewa, które ma minimum 3 rozgałęziające się pędy wyrastające do 50 cm. Parametrem jest wysokość najwyższego pędu. ■ Forma pienna — forma krzewu lub drzewa z wyraźnie uformowanym pniem i koroną.

Rys. 1. Prawidłowo uformowane drzewo Rys. 2. Formy drzew

Okrągła, naturalna korona Prunus eminens ‘Umbraculifera’; drzewo w szkółce i zastosowane w zieleni miejskiej	Wąska, spłaszczona (palmeta), uformowana w szkółce korona Tilia cordata ‘Greenspire’; drzewo w szkółce i zastosowane w zieleni miejskiej

KRZEWY
Wielopędowe zdrewniałe rośliny, nie wytwarzające pnia ani korony. Ich główne pędy powinny wyrastać nie wyżej niż 10 cm nad szyjką korzeniową.

KRZEWINKI
Bardzo niskie krzewy, o krótkich, cienkich i licznych pędach.

ROŚLINY UPRAWIANE W POJEMNIKACH
Rośliny uprawiane i sprzedawane w pojemnikach, o pojemności i kształcie dostosowanym do wielkości roślin i ich systemu korzeniowego.

ROŚLINY UPRAWIANE W GRUNCIE
Rośliny uprawiane w gruncie mogą być sprzedawane bez bryły lub z bryłą korzeniową.

ROŚLINY PNĄCE
Rośliny, które dzięki właściwościom czepnym lub pnącym, mogą piąć się po konstrukcjach i po gładkich powierzchniach pionowych. Rośliny pnące pozbawione podpór mogą spełniać rolę roślin okrywowych (Fot. 28, 29, 37, 46).

ROŚLINY OKRYWOWE
Niskie, płasko rosnące, pokładające się lub ścielące się rośliny, których szerokość przekracza znacznie wysokość, nadające się do okrycia gleby. Rośliny te powinny być równomiernie rozkrzewione tak, aby ich rzut pionowy był zbliżony kształtem do koła (Fot. 5-8).

BYLINY
Byliny to zielne rośliny wieloletnie, które posiadają zdolność do trwałego, wegetatywnego odnawiania się bez względu na długość życia ich organów podziemnych. Dla gatunków, które mogą zimować w gruncie, ewentualnie po okryciu, w polskich warunkach klimatycznych, stosuje się termin byliny ogrodowe. Niektóre z bylin tracą części nadziemne w zimę, a przezimowują w postaci takich organów, jak: trwałe korzenie (np. Pulsatilla vulgaris, Papaver orientale), trwałe nasady pędów wraz z korzeniami (np. Salvia nemorosa, Paeonia lactiflora), kłącza (np. Iris Barbata Elatior) oraz bulwy i cebule. Byliny zimozielone nie tracą ulistnienia zimą. 

■ Rozeta — liście skróconego pędu ułożone na jednym poziomie tuż nad ziemią.
■ Pąk odnawiający — pąk na korzeniu, kłączu, zdrewniałej nasadzie pędu bylin, dający początek pędom w następnym sezonie wegetacyjnym.

 

Organy trwałe:

	■ Trwałe korzenie – najczęściej korzenie główne typu palowego, zgrubiałe, z pąkami odnawiającymi po górnej stronie. Patrz korzenie mikołajka, sasanki lub maka wschodniego.
	■ Trwałe nasady pędów z korzeniami – grube i zdrewniałe nasady pędów tegorocznych, z pąkami odnawiającymi na samym dole wraz z korzeniami przybyszowymi, czasem korzenie są także trwałe i zgrubiałe. Patrz organy podziemne piwonii chińskiej lub szałwi omszonej.
	■ Kłącze — skrócona i zgrubiała, przekształcona łodyga podziemna lub płożąca się po powierzchni ziemi, z widocznymi śladami po liściach, korzeniami przybyszowymi, najczęściej po spodniej stronie i pąkami odnawiającymi. Patrz kłącza kosaćca bródkowego.
	■ Cebula — silnie skrócony pęd, tzw. piętka, ze zgrubiałymi, przekształconymi liśćmi, tzw. łuskami; może być pokryta łuską ochronna. Patrz cebula czosnku, szczypiorku.
	■ Bulwa — organ trwały pochodzenia łodygowego, z widocznymi pąkami odnawiającymi; wypełniona jednorodną tkanką – miękiszem spichrzowym. Patrz bulwy cyklamena bluszczolistnego, liatry kłosowej.

ROŚLINY DO STOSOWANIA NA FORMOWANE ŻYWOPŁOTY
Drzewa i krzewy charakteryzujące się łatwością równomiernego zagęszczania się po przycięciu. W zależności od gatunku, odmiany i wieku, rośliny wymagają zagęszczenia pędów już w szkółce. Osiągamy to przez odpowiednie cięcie. Sposoby cięcia kształtującego rośliny przedstawiają rysunki 8 i 9. 

Rys. 8. Fagus sylvatica - siewka 2-letnia oraz roślina o wysokości 60-80 cm, raz szkółkowana	Rys. 9. Taxus baccata - siewka 4-letnia oraz roślina o wysokości 60-80 cm, raz szkółkowana

ROŚLINY FORMOWANE Drzewa i krzewy, które są specjalnie przycinane w trakcie produkcji w celu nadania im pożądanego kształtu, np.: kuli, stożka czy przestrzennej spirali. Do formowania używane są także czasami pręty, siatki lub inne elementy konstrukcyjne. Dla podtrzymania uzyskanego kształtu należy prowadzić regularną pielęgnację (cięcie).

Fot. 9. Rośliny formowane z gatunku Thuja occidentalis

MŁODY MATERIAŁ SZKÓŁKARSKIRośliny rozmnażane generatywnie (siewki) lub wegetatywnie (sadzonki, odkłady, odrosty, okulanty, szczepy) stanowiące materiał wyjściowy do uprawy drzew i krzewów. Rośliny te nie są stosowane do nasadzeń na miejsca stałe i stanowią tylko przedmiot obrotu pomiędzy szkółkarzami.

SIEWKA

Młoda roślina wyrosła z nasion, przeznaczona do dalszej produkcji.

SADZONKA
Odcinek pędów, korzeni lub liści wytwarzający nowe korzenie i pędy. Rozróżniamy sadzonki zdrewniałe, niezdrewniałe (zielne) oraz korzeniowe.

■ Sadzonka in vitro — sadzonka zielna uzyskana metodą kultur tkankowych w laboratorium.

ODKŁAD
Młode rośliny, które powstają w procesie rozmnażania wegetatywnego, polegającym na ukorzenieniu bocznych pędów rośliny przez obsypanie ich ziemią.

ODROST
Pęd wyrastający z pąka na korzeniach lub pędzie podziemnym.

OKULANT
Jednoroczna roślina powstała w wyniku okulizacji.

SZCZEP
Roślina, która powstaje w wyniku szczepienia.

MŁODA FORMA NATURALNA
Siewka lub okulant w formie naturalnej przeznaczone do dalszego szkółkowania, w wieku 2-4 lata i minimalnym obwodzie pnia 6-8 cm.

 

 

 

 

Parametry jakościowe opisują najważniejsze cechy materiału szkółkarskiego. Celem stosowania parametrów jakościowych jest opisanie danej rośliny. Precyzyjnie zdefiniowane parametry rośliny pozwalają na określenie jej wartości i ceny. W poszczególnych grupach roślin brane są pod uwagę odrębne cechy, które pozwalają określić rozmaite parametry, takie, jak wielkość, liczba pędów, liczba szkółkowań, wiek (dotyczy tylko roślin młodych) i inne.

DOROSŁY MATERIAŁ SZKÓŁKARSKI

Do specyfikacji materiału dorosłego używane są parametry: liczba szkółkowań, wysokość rośliny, liczba pędów, a przy drzewach piennych dodatkowo obwód i wysokość pnia, wielkość bryły korzeniowej. Określa się także, czy rośliny sprzedawane są bez bryły, z bryłą korzeniową czy w pojemnikach.

Wiek rośliny nie jest parametrem jakościowym w odniesieniu do dorosłego materiału szkółkarskiego. Wynika to z faktu, że ten sam gatunek lub odmiana drzewa czy krzewu w różnych warunkach glebowo-klimatycznych osiąga dane parametry w różnym wieku. Wartościami decydującymi o jakości są przede wszystkim:

■ obwód pnia,

■ liczba szkółkowań,

■ długość pędów (ewentualnie dodatkowo podana może być ich liczba),

■ wielkość bryły korzeniowej lub pojemnika.

SZKÓŁKOWANIE

Przesadzanie roślin w trakcie produkcji mające na celu rozwinięcie przez nie zwartego systemu korzeniowego, co zapewnia korzystne warunki przyjęcia się rośliny po posadzeniu na miejscu stałym. Rośliny powinny być szkółkowane w odpowiednio dobranej do ich gatunku i odmiany rozstawie. Po zaszkółkowaniu krzewy i drzewa rosną w tym samym pojemniku 1-2 lata, a w gruncie 2-4 lata. Różnicę między krzewami raz i dwa razy szkółkowanymi przedstawiają fotografie 15 i 16.

Fot. 15. Spiraea ×cinerea ‘Grefsheim’	Fot. 16. Juniperus chinensis ‘Stricta’

ROŚLINY BEZ BRYŁY (Z GOŁYM KORZENIEM) bB Przygotowanie roślin z gołym korzeniem do sprzedaży polega na ich wykopaniu z kwater gruntowych, posortowaniu i powiązaniu w pęczki (Fot. 17). System korzeniowy musi być rozbudowany i zdrowy, co zapewni odpowiednia liczba szkółkowań. Konieczne jest również zachowanie odpowiednich proporcji między systemem korzeniowym a częścią nadziemną. Jedną z kluczowych kwestii w powodzeniu inwestycji z wykorzystaniem roślin z gołym korzeniem jest zadbanie o dobrą kondycję korzeni od momentu zakupu do momentu sadzenia. Drugą natomiast, równie ważną, jest pielęgnacja roślin, szczególnie w początkowym okresie po posadzeniu. Rośliny bez bryły sadzimy: ■ wiosną — do czasu rozpoczęcia ich wegetacji, ■ jesienią — po zakończeniu ich wegetacji. Sadzone rośliny muszą być bez liści. Termin jesienny sadzenia daje większe szanse na ich lepsze przyjęcie się. Jednak niektóre rodzaje roślin, jak brzozy, buki, głogi, graby, modrzewie i robinie lepiej znoszą termin wiosenny.

Fot. 17. Prawidłowo rozwinięty system korzeniowy rośliny bez bryły w pęczku: Berberis thunbergii Fot. 18. Krzew bez bryły – pojedynczy i w pęczku: Spiraea ×cinerea ‘Grefsheim’.

ROŚLINY Z BRYŁĄ KORZENIOWĄ B Przygotowanie roślin z bryłą korzeniową do sprzedaży polega na ich wykopaniu z kwater gruntowych i zabezpieczeniu bryły korzeniowej tak, aby ziemia nie osypała się. Bryła korzeniowa powinna być dobrze przerośnięta i odpowiednio duża, w zależności od gatunku, odmiany i wielkości rośliny. Bryły korzeniowe powinny być zabezpieczone tkaniną, rozkładającą się najpóźniej w ciągu półtora roku po posadzeniu. Bryły drzew liściastych o obwodzie pnia powyżej 14 cm muszą być dodatkowo zabezpieczone drucianą siatką z drutu nieocynkowanego. Przy krzewach liściastych oraz krzewach i drzewach iglastych z bryłą siatka druciana powinna być stosowana zależnie od potrzeb (od wielkości, jakości bryły i gatunku). Decyduje o tym producent, a informacja taka podawana jest w ofercie i specyfikacji. Przykłady: Picea omorika 80/100 – nie musi być siatki Philadelphus 80/100 - nie musi być siatki Pinus – siatka obowiązkowa To dodatkowe zabezpieczenie sprawia, że bryła się nie rozpada. Niedopuszczalne jest stosowanie do balotowania folii lub materiałów syntetycznych nie podlegających biodegradacji. Obie formy zabezpieczenia nie są usuwane w chwili sadzenia, można jedynie rozluźnić drut ściągający siatkę przy szyjce korzeniowej. Rośliny z gruntu wykopane z bryłą mogą od razu stanowić materiał handlowy. Mogą także zostać wsadzone do pojemnika i wówczas stanowić materiał handlowy, przy czym pojemnik traktowany jest w tym przypadku jako rodzaj opakowania. Warunkiem powodzenia w przyjęciu się rośliny z bryłą korzeniową jest odpowiednia proporcja bryły do części nadziemnej rośliny. Wskaźnikiem wyznaczającym wielkość średnicy bryły korzeniowej jest obwód pnia. Rośliny z bryłą korzeniową sadzimy: - wczesną wiosną lub jesienią - rośliny liściaste w stanie bezlistnym - przy czym termin jesienny daje większe szansę na ich lepsze przyjęcie się. Niektóre rodzaje roślin jak, brzozy, buki, głogi, graby, modrzewie i robinie lepiej znoszą termin wiosenny; - rośliny iglaste i zimozielone po zakończeniu przyrostu, czyli od początku września, lub przed jego rozpoczęciem w kwietniu (maju).

Fot. 19. Wykopywanie drzewa z bryłą korzeniową Fot. 20. Zabezpieczenie bryły korzeniowej jutą Fot. 21. Zabezpieczenie bryły korzeniowej jutą i siatką

Rys. 13. Proporcje średnicy bryły korzeniowej do obwodu pnia drzewa podane w cm

 

ROŚLINY W POJEMNIKACH Rośliny w pojemnikach powinny mieć silnie przerośniętą bryłę korzeniową i być uprawiane w pojemnikach o pojemności proporcjonalnej do wielkości rośliny. Korzenie muszą być równomiernie rozłożone w pojemniku i widoczne po zewnętrznej stronie bryły korzeniowej. Korzenie nie mogą być zbyt zbite (sfilcowane). Roślina powinna rosnąć w tym samym pojemniku minimum jeden, ale nie więcej niż dwa lata.

Fot. 22. Prawidłowo ukształtowana bryła korzeniowa rośliny uprawianej w pojemniku

 

Fot. 23. Doniczki szkółkarskie: P 9, P 11, P 13	Fot. 24. Doniczki szkółkarskie: P 9 r, P 12 r
Fot. 25. Pojemniki szkółkarskie:C 2, C 3, C 5	Fot. 26. Pojemniki szkółkarskie: C 10, C 12, C 15, C 20

Fot. 27. Drzewa w pojemnikach z tkaniny polipropylenowej

W ofertach, na etykietach, listach przewozowych itd. dotyczących roślin w pojemnikach należy podać pojemność i rodzaj pojemnika. Najczęściej stosowane są pojemniki z tworzywa sztucznego (plastik lub tkaniny polipropylenowe) lub folii. Używane są także pojemniki ulegające biodegradacji, których się nie usuwa przy sadzeniu. Rośliny muszą być za każdym razem ustawione w rozstawie umożliwiającym odpowiednie wykształcenie części nadziemnej. Najwięcej przestrzeni do wytworzenia szerokiej, symetrycznej i foremnej korony potrzebują drzewa alejowe. Rośliny z pojemników można sadzić na miejsce stałe przez cały sezon wegetacyjny.

MŁODY MATERIAŁ SZKÓŁKARSKI

Parametry jakościowe materiału młodego określają wiek oraz sposób mnożenia. Przy roślinach młodych w doniczkach podaje się rozmiar doniczki, wysokość i szerokość rośliny oraz wiek. Wiek jest parametrem opisującym roślinę tylko w odniesieniu do roślin młodych. Rośliny te nie są stosowane do nasadzeń na miejsca stałe i stanowią tylko przedmiot obrotu pomiędzy szkółkarzami (wyjątki, np. Pachysandra, Vinca, Hedera).

Materiał szkółkarski roślin ozdobnych przeznaczony do handlu musi być czysty odmianowo, wyprodukowany zgodnie z zasadami agrotechniki szkółkarskiej i odpowiadać określonym w zaleceniach wymaganiom.

Rośliny muszą być zdrewniałe, zahartowane oraz prawidłowo uformowane, z zachowaniem charakterystycznych dla gatunku i odmiany pokroju, wysokości, szerokości i długości pędów, a także równomiernego rozkrzewienia i rozgałęzienia. Powinny być zachowane odpowiednie proporcje między pniem, koroną i bryłą korzeniową.

Materiał musi być zdrowy, bez uszkodzeń mechanicznych, objawów będących skutkiem niewłaściwego nawożenia i agrotechniki oraz bez odrostów podkładki. System korzeniowy musi być dobrze wykształcony, nieuszkodzony, odpowiedni dla danego gatunku, odmiany i wieku rośliny. 

DOROSŁY MATERIAŁ SZKÓŁKARSKI

1. DRZEWA I KRZEWY IGLASTE

Sprzedaje się je w pojemnikach lub z bryłą korzeniową.

Rośliny w pojemnikach muszą być przesadzane co 1-2 lata, a w gruncie co 2-4 lata. Barwa igieł musi być typowa dla odmiany. Prosto rosnące gatunki i formy muszą być sprzedawane z przewodnikiem, z wyjątkiem taksonów naturalnie wieloprzewodnikowych (np. Taxus). Rośliny muszą być rozgałęzione w sposób typowy dla danego gatunku i odmiany. Odstępy między okółkami, jak również przyrost z ostatniego roku muszą być proporcjonalne do wielkości całej rośliny. Rośliny iglaste przeznaczone do sprzedaży muszą być uprawiane w pojemnikach o objętości nie mniejszej niż 2 litry. 

1.1. Sortowanie
Rośliny iglaste sortowane są wg wysokości lub/i szerokości. 

Sortowanie wg wysokości/szerokości roślin w cm:

• 15–20 80–100 225–250
• 20–25 100–125 250–275
• 25–30 125–150 275–300
• 30–40 150–175 od 300 co 50 cm
• 40–60  175–200  od 600 co 100 cm
• 60–80 200–225

2. DRZEWA LIŚCIASTE

2.1. Drzewa w formie naturalnej

Sprzedaje się bez bryły, z bryłą korzeniową lub w pojemniku. Gatunki trudno przyjmujące się np. z rodzaju Fagus, Quercus należy sprzedawać wyłącznie z bryłą korzeniową lub w pojemniku.

Drzewa powinny być regularnie szkółkowane co 2-4 lata.

2.1.1. Sortowanie

Sortowanie wg wysokości roślin (cm):

• 60–80 125–150
• 80–100 150–200
• 100–125 dalej co 50 cm

2.1.2. Pęczkowanie

Pęczkowanie, zależnie od parametrów drzewa, od 2 do 5 sztuk; dotyczy drzew sprzedawanych bez bryły.

Przy przygotowaniu roślin pod określone zamówienie dopuszcza się inne ilości w pęczkach.

2.2. Drzewa pienne

Sprzedaje się bez bryły, z bryłą korzeniową lub w pojemniku.

Przynajmniej dwa razy szkółkowane w odpowiednio dużej rozstawie umożliwiającej uformowanie właściwej korony. Po ostatnim przesadzeniu powinny pozostać na stanowisku nie dłużej niż 4 sezony wegetacyjne w gruncie, a w pojemniku nie dłużej niż 2.

2.2.1. Sortowanie

Sortowanie wg obwodu pnia mierzonego na wysokości 100 cm od powierzchni ziemi (cm):

• 6–8 16–18
• 8–10 18–20
• 10–12 20–25
• 12–14 do 50 co 5 cm
• 14–16 od 50 co 10 cm

2.2.2. Pęczkowanie

Pęczkowanie, zależnie od parametrów drzewa, od 2 do 5 sztuk; dotyczy drzew sprzedawanych bez bryły.

Przy przygotowaniu roślin pod określone zamówienie dopuszcza się inne ilości w pęczkach.

3. KRZEWY LIŚCIASTE

3.1. Krzewy raz lub dwa razy szkółkowane

Sprzedaje się bez bryły lub w pojemniku.

Krzewy raz szkółkowane mogą pozostać w szkółce po ostatnim przesadzeniu nie dłużej niż dwa sezony wegetacyjne.

Krzewy te powinny mieć minimum trzy pędy z typowymi dla odmiany rozgałęzieniami.

W przypadku krzewów liściastych w pojemnikach parametrem jest również ilość pędów. Wyjątek stanowią krzewy słabo krzewiące się, jak np.: Cornus mas, Crataegus coccinea, Crataegus prunifolia, Eleagnus angustifolia, Euonymus europaeus, Hippophae rhamnoides, Prunus spinosa, Rhus typhina, Sambucus nigra, Sambucus racemosa, Tamarix w odmianach, u których dopuszcza się mniej pędów. Podana minimalna ilość pędów dotyczy podstawowego pojemnika C3. W przypadku kolejnych pojemników minimalna ilość pędów zwiększa się o jeden i wynosi: C 5 +1, C 7,5 +2, C 10 +3.

3.1.1. Sortowanie

Sortowanie wg wysokości roślin (cm):

• 15–20 40–60 100–125
• 20–30 60–80 125–150
• 30–40 80–100 dalej co 50 cm

3.1.2. Pęczkowanie

Pęczkowanie wg wysokości roślin (cm):

• do 60 – 10 sztuk
• od 60 – 5 sztuk

3.2. Krzewy soliterowe - trzy i więcej razy szkółkowane

Sprzedaje się je z bryłą korzeniową lub w pojemniku.

Trzecie szkółkowanie tych krzewów powinno przebiegać w odpowiednio dużej rozstawie. Po przeszkółkowaniu rośliny muszą pozostać na stanowisku przynajmniej dwa, a najdłużej cztery sezony wegetacyjne. Wyjątek stanowią gatunki szczególnie silnie rosnące (np. Salix caprea), które mogą pozostać jeden sezon.

3.2.1. Sortowanie

Sortowanie wg wysokości roślin (cm):

• 60–80 125–150
• 80–100 do wys. 400 co 50 cm
• 100–125 od wys. 400 co 100 cm

W zależności od gatunku czy odmiany oraz wysokości rośliny, mogą być podane dodatkowe parametry dotyczące szerokości oraz ilości pędów.

Sortowanie wg szerokości roślin (cm):

• 60–100 200–250
• 100–150 250–300
• 150–200 300 co 100 cm

3.3. Krzewy pienne

Sprzedaje się bez bryły, z bryłą korzeniową lub w pojemniku.

Krzewy pienne muszą mieć wykształconą koronę, złożoną z minimum 3 pędów.

3.3.1. Sortowanie

Sortowanie wg wysokości pnia (cm):

• 30–40 100–125
• 40–60 125–150
• 60–80 150–175
• 80–100 175–200

4. KRZEWY KWAŚNOLUBNE I ZIMOZIELONE

4.1. Azalie

Sprzedaje się je z bryłą korzeniową lub w pojemniku.

Azalie muszą być, odpowiednio do odmiany, regularnie przesadzane, dobrze rozkrzewione i mieć pąki kwiatowe. Krzewy azalii uprawiane w pojemnikach powinny być przesadzane co 2 lata, uprawiane w gruncie co 4 lata.

4.1.1. Sortowanie

Sortowanie wg wysokości roślin (cm):

• do 30 co 5 cm
• od 30 do 80 co 10 cm
• 80–100 cm
• od 100 co 25 cm

4.2. Różaneczniki

Sprzedaje się je z bryłą korzeniową lub w pojemniku.

Krzewy sprzedawane w okresach – wiosennym i jesiennym powinny mieć pąki kwiatowe. Różaneczniki muszą być regularnie, co 2 lata przesadzane. Powinny być zwarte, żywotne, o odpowiedniej proporcji wysokości do szerokości, dobrze rozkrzewione.

Różaneczniki soliterowe muszą być co najmniej co 4 lata przesadzane oraz mieć pąki kwiatowe.

4.2.1. Sortowanie

Sortowanie wg wysokości i szerokości roślin (cm) w przedziałach:

• do 30 co 5 cm
• od 30 do 100 co 10 cm
• od 100 do 200 co 20 cm
• od 200 do 300 co 25 cm
• od 300 co 50 cm

4.3. Inne kwaśnolubne krzewy i krzewinki

Sprzedaje się je z bryłą korzeniową lub w pojemniku. Do krzewów tych zaliczamy m.in.: Pieris, Leucothoe, Kalmia, natomiast do krzewinek: Calluna, Erica, Andromeda, Vaccinium.

4.3.1 Sortowanie

Sortowanie krzewów odbywa się wg wysokości i szerokości (cm), w przedziałach:

• do 30 co 5 cm
• od 30 do 100 co 10 cm
• od 100 do 200 co 20 cm
• od 200 do 300 co 25 cm
• od 300 co 50 cm

Sortowanie krzewinek odbywa się wg średnicy doniczki, w której są sprzedawane.

4.4. Krzewy zimozielone

Sprzedaje się je z bryłą korzeniową lub w pojemniku. Do krzewów tych zaliczane są m.in.: Buxus, Mahonia, Ilex.

Rośliny te muszą być regularnie, co 1-3 lata przesadzane.

4.4.1. Sortowanie

Sortowanie wg wysokości i szerokości roślin (cm) w przedziałach:

• do 30 co 5 cm,
• od 30 do 100 co 10 cm
• od 100 do 200 co 20 cm
• od 200 do 300 co 25 cm
• od 300 co 50 cm

5. PNĄCZA

Pnącza sprzedajemy w pojemnikach. Każda roślina musi być przywiązana do bambusowego palika (w specyfikacji skrót: „bam”), w przeciwnym razie może zmienić charakter wzrostu na płożący lub ulec złamaniu.

Fot. 28. Zalecana jakość bryły korzeniowej pnącza przeznaczone- go do sprzedaży	Fot. 29. Pnącza przygotowane do sprzedaży

5.1. Sortowanie

Pnącza muszą mieć minimum 2 silne pędy, wyrastające do 10 cm od podstawy. Pnącza przeznaczone do sprzedaży muszą być uprawiane w pojemnikach o objętości nie mniejszej niż 2 litry.

6. RÓŻE

Róże sprzedajemy bez bryły lub w pojemnikach. Do obrotu bez bryły dopuszcza się krzewy na własnym korzeniu lub jednoroczne okulanty.

Pędy stanowiące o jakości krzewu muszą być dostatecznie zdrewniałe. Róże pienne uzyskujemy w wyniku szczepienia lub okulizacji. Grubość pnia pod oczkiem powinna wynosić minimum 9 mm. Muszą być założone minimum 2 oczka. Nazwa podkładki powinna być zawsze umieszczona na etykiecie. System korzeniowy powinien być dobrze wykształcony i rozgałęziony. Róże okrywowe powinny być uprawiane w doniczkach lub w pojemnikach i posiadać minimum dwa pędy.

6.1. Sortowanie

Róże pienne sortujemy wg wysokości pnia (cm):

40	110
60	140
90	powyżej 140

Róże krzewiaste sortujemy wg jakości na klasy A i B. Klasa A – róże zakwalifikowane do tej klasy muszą mieć min. trzy pędy wyrastające z miejsca okulizacji. Dopuszcza się, aby z trzech pędów, dwa wyrastały z miejsca okulizacji, a trzeci wyrastał do 5 cm powyżej miejsca okulizacji. Klasa B – krzewy z klasy B muszą mieć dwa pędy wyrastające z miejsca okulizacji.

 

Fot. 30. Róża klasy A	Fot. 31. Róża klasy B

6.2. Pęczkowanie

Róże pęczkujemy po 5 lub 10 sztuk; pęczki wiążemy w dwóch miejscach. 

Fot. 32. Róże w pęczku przygotowane do sprzedaży

7. BYLINY

Byliny sprzedawane są najczęściej w pojemnikach, a wielkość roślin określa się na podstawie wielkości pojemnika.

Podłoże w pojemniku powinno być równomiernie przerośnięte korzeniami, bryła korzeniowa ma pozostać w całości po usunięciu pojemnika. Na jej spodniej stronie nie może występować zbytnie zagęszczenie splątanych korzeni, których wierzchołki winny być jasne i żywotne. Na organach trwałych (kłącza, bulwy, korzenie, zdrewniałe nasady tegorocznych pędów) powinny być widoczne pąki odnawiające, ewentualnie przyziemne rozety liści.

W okresie wegetacji rośliny mają być silne, bez widocznych uszkodzeń mechanicznych i objawów chorobowych, właściwie wybarwione (niektóre byliny wykazują duże zmiany, intensywniejsze wybarwienie młodych pędów wyrastających wiosną, jesienna zmiana zabarwienia liści) w okresie wegetacji. Do czasu kwitnienia pędy nie powinny być przycinane, potem dopuszcza się ścięte pędy, ale muszą się na nich znajdować wzbudzone pąki boczne. Wysokości się nie określa, ponieważ zależy ona od terminu rozmnażania i sadzenia do pojemników, na ogół rośliny rosnące w gruncie są dwa lub więcej razy wyższe (nie dotyczy to niskich bylin do ogrodu skalnego) niż te uprawiane w pojemnikach.

Byliny bez bryły: zdrowe, jędrne, nie zasuszone, ani nie zagniwające, bez objawów chorobowych (pokrycie pleśnią), nie uszkodzone mechanicznie, z gładkimi powierzchniami cięcia zbyt długich korzeni lub kłączy, z widocznymi pąkami odnawiającymi, w stanie spoczynku (nie wykazujące wzrostu pędów), ewentualnie zamiast pąków rozety liściowe (jeśli taka jest biologia gatunku, np. astry, dzielżany) z przyciętymi liśćmi (ewentualnie) z usuniętymi pędami i liśćmi z poprzedniego sezonu.

Byliny w pojemnikach transportuje się najczęściej w skrzynkach albo na wózkach. Byliny bez bryły pakowane są zazwyczaj w pudła kartonowe wyścielone folią i zasypywane torfem wysokim lub trocinami. 

7.1. Sortowanie Byliny bez bryły sortuje się, jeśli to możliwe, ze względu na morfologię gatunku wg liczby pąków odnawiających, tzw. oczek, i dotyczy to zwłaszcza: funkii, piwonii, liliowców, kosaćców.

Fot. 33. Byliny przygotowane do sprzedaży

8. ROŚLINY OKRYWOWE

Roślina okrywowa powinna być równomiernie rozkrzewiona. Podawana szerokość to średnica największego koła, którego przynajmniej 3/4 powierzchni zakryte jest przez roślinę (Fot. 5-8).

8.1. Sortowanie

Rośliny okrywowe sortowane są pod względem szerokości. Wyjątek stanowią takie rodzaje i gatunki, jak: Pachysandra, Vinca, Cornus canadensis. 

Sortowanie wg szerokości (cm):

10–15	25–30
15–20	30–40
20–25	40–60

 

MŁODY MATERIAŁ SZKÓŁKARSKI

Rośliny młode nie są stosowane do nasadzeń i stanowią tylko przedmiot obrotu pomiędzy szkółkarzami. Sposób sortowania i pęczkowania zależy od gatunku i odmiany roślin i jest najczęściej ustalany między kontrahentami.

Sposób przechowania roślin między momentem zakupu a sadzeniem może zdecydować o powodzeniu przyjęcia się roślin na miejscu docelowym. Podstawowymi zagrożeniami materiału szkółkarskiego, zwłaszcza tego bez bryły, są: słońce, mróz, wiatr, ale także nadmiar wody. Czynniki te powodują wysychanie bądź gnicie korzeni.

Fot. 34. Przechowywanie roślin zadołowanych w skrzyniopaletach	Fot. 35. Przechowywanie roślin na dołowniku

W przypadku, kiedy przechowywanie może potrwać kilka dni materiał szkółkarski należy ułożyć w cienistym miejscu i odpowiednio zabezpieczyć przed wysychaniem, bądź zadołować. Wskazane byłoby również zabezpieczenie korzeni hydrożelem.

W przypadku roślin w pojemnikach lub z bryłą korzeniową nie można dopuścić do przeschnięcia bryły. Przygotowując rośliny do transportu szkółkarze tak dobierają rodzaj ich pakowania, aby wykluczyć uszkodzenia mechaniczne, które mogłyby powstać podczas załadunku, przewozu czy wyładunku. W tym celu używane są skrzyniopalety, wózki, regały, kartony. Czasami rośliny pakuje się na samochód luzem. Mniejsze partie roślin bez bryły możemy przewozić w impregnowanych workach papierowych lub z folii, co zabezpiecza przed wysychaniem. 

Fot. 36. Przygotowanie roślin do transportu na wózkach CC	Fot. 37. Przygotowanie roślin do transportu na paletach
Fot. 38. Przygotowanie roślin do transportu w skrzyniopaletach	Fot. 39. Przygotowanie roślin do transportu w metalowych skrzyniach

 

Fot. 40. Załadunek drzew

W szkółkarstwie stosujemy dwojakiego rodzaju etykiety: paskowe oraz poglądowe. Etykiety paskowe mają charakter bardziej produkcyjny i spełniają głównie rolę informacyjną zawierając podstawowe dane identyfikujące roślinę jak: pełna nazwa łacińska, wysokość rośliny, rodzaj pojemnika. Etykietą paskową można oznaczać każdą roślinę indywidualnie, bądź grupę roślin, jeśli mamy do czynienia z partią materiału szkółkarskiego, identyczną pod względem jednorodności, składu i pochodzenia. 

Fot. 41. Wyrównana partia materiału roślinnego

Etykiety paskowe

Etykiety poglądowe mają charakter bardziej marketingowy i dodawane są do roślin w momencie przeznaczenia ich do sprzedaży. Najczęściej oprócz rozszerzonej części informacyjnej (charakter wzrostu, kolor kwiatów, wymagania glebowe itd.) posiadają zdjęcie danej rośliny w najbardziej atrakcyjnej formie rozwoju. 

Fot. 44. Etykieta poglądowa

ZESTAWIENIE SYMBOLI PARAMETRÓW JAKOŚCIOWYCH

Oferta szkółek corocznie ewoluuje – coraz bogatszy jest nie tylko asortyment, ale i wybór tych samych gatunków i odmian w różnych parametrach. Zapis oferty ozdobnego materiału szkółkarskiego jak i specyfikacji projektowej oraz zapytania od wykonawców terenów zieleni powinny być przedstawione w ten sam sposób. 

Roślina w doniczce

P 9 - Doniczka kwadratowa o boku 9 cm

„P” oznacza doniczkę o objętości poniżej 2 litrów, a liczba przy doniczce kwadratowej określa długość boku.

P 11 r - Doniczka okrągła o średnicy 11 cm

„P... r” oznacza doniczkę okrągłą (round), a liczba określa jej średnicę.

DOROSŁY MATERIAŁ SZKÓŁKARSKI

Szkółkowanie

x 2 - Roślina szkółkowana dwukrotnie

x 3 - Roślina szkółkowana trzykrotnie

„x” z liczbą oznacza krotność szkółkowania.

Soliter - Krzew lub drzewo szkółkowane 3 razy lub więcej w odpowiednio dużej rozstawie.

bB - Roślina bez bryły (z gołym korzeniem)

B - Roślina z bryłą korzeniową

B+S Bryła plus siatka druciana

Roślina w pojemniku

C 2 - Pojemnik dwulitrowy

C 5 - Pojemnik pięciolitrowy

„C” oznacza pojemnik od 2 litrów, a liczba określa objętość.

C 45 f - Pojemnik miękki wykonany z elastycznego materiału (polietylen, polipropylen itp)

„C...f” oznacza pojemnik z tkaniny miękkiej, a liczba określa jego objętość w litrach.

Forma naturalna

N - Drzewo w formie naturalnej jednokrotnie szkółkowane

N x 3 80-100 - Drzewo w formie naturalnej trzykrotnie szkółkowane o wysokości 80-100 cm

„N” oznacza formę naturalną drzewa, a liczba po „x” krotność szkółkowania.

Forma pienna

Pa 120 - Forma pienna krzewu lub drzewa jednokrotnie szkółkowana o wysokości pnia 120 cm

Pa 100 x 3 - Forma pienna krzewu lub drzewa trzykrotnie szkółkowana

Pa 220, 14-16 - Forma pienna drzewa o wysokości pnia 220 cm i obwodzie od 14 do 16 cm

„Pa” oznacza formę pienną, a liczba po „x” krotność szkółkowania. Przy krzewach podajemy wysokość pnia w cm, a przy drzewach, oprócz wysokości, także jego obwód.

Forma wielopienna

WPa 3 6-8 – 12-14

Drzewo o 3 pniach, z których najcieńszy ma obwód 6-8 cm, a najgrubszy 12-14 cm

„WPa” oznacza drzewo w formie wielopiennej, tj. posiadające 2 lub więcej pędów (pni) rozgałęzionych do wys. 50 cm od powierzchni ziemi.

Najcieńszy pień musi mieć obwód minimum 6-8 cm. Parametrem jest ilość pni oraz obwód najcieńszego i najgrubszego pnia.

Forma krzewiasta

K 120 Drzewo w formie krzewiastej, o wysokości najwyższego pędu 120 cm.

„K” oznacza drzewo w formie krzewiastej, posiadające minimum 3 rozgałęziające się pędy do wys. 50 cm. Parametrem jest wysokość najwyższego pędu.

Obwód pnia

Obwód pnia (cm) jest podawany przy formie piennej drzew, a mierzony na wysokości 100 cm nad powierzchnią ziemi.

Wysokość pnia

Wysokość pnia (cm) jest podawana przy formie piennej drzew, a mierzona od powierzchni ziemi do korony.

Wysokość krzewu

Wysokość rośliny (cm) jest mierzona od powierzchni ziemi do najwyższej części rośliny.

 

Inne

OKR Roślina okrywowa.

POL Grupa róż wielokwiatowych (tzw. polianty). Krzewy o raczej wyprostowanych pędach, kwiatach mniejszych niż róże wielkokwiatowe, zebranych w kwiatostany. Róże te obficie kwitną, dobrze powtarzają kwitnienie. 

TH Grupa róż wielkokwiatowych (tzw. mieszańce herbatnie). Są to krzewy o wyprostowanych, sztywnych pędach; kwiatach dużych, pełnych o ładnej budowie pąka, osadzonych pojedynczo na pędzie.

CZ Róże czepne (pnące). Róże te mają długie, wiotkie bądź sztywne pędy (1,5-4 m długości), które wymagają podpór. Krzewy z tej grupy powtarzają kwitnienie lub kwitną raz, ale bardzo długo i obficie.

PARK Róże parkowe. Róże te mają pokrój krzewiasty (1,5-2 m wysokości), o często przewieszających się pędach. Kwiaty od pojedynczych do pełnych. Odporne na mróz i choroby. Mogą być sadzone w ogrodach i na publicznych terenach zieleni, pojedynczo i w grupach.

BOT Róże botaniczne. Do grupy róż botanicznych zaliczamy gatunki oraz ich odmiany, które występują na stanowiskach naturalnych.

 

MŁODY MATERIAŁ SZKÓŁKARSKI

Siewki

1/0 Jednoroczne siewki nieszkółkowane

2/0 Dwuletnie siewki nieszkółkowane

3/0 Trzyletnie siewki nieszkółkowane

Pierwsza cyfra oznacza wiek siewki, a zero po ukośniku, że nie była szkółkowana

1/1 Dwuletnie siewki szkółkowane jednokrotnie po pierwszym roku

2/1 Trzyletnie siewki szkółkowane jednokrotnie po drugim roku

1/2 Trzyletnie siewki szkółkowane jednokrotnie po pierwszym roku

2/2 Czteroletnie siewki szkółkowane jednokrotnie po drugim roku

Pierwsza cyfra oznacza wiek siewki w momencie szkółkowania, a druga cyfra mówi o tym, ile lat od tego czasu minęło.

 

Sadzonki i ich rodzaje

0/1 Jednoroczne ukorzenione sadzonki zdrewniałe

0/2 Dwuletnie ukorzenione sadzonki zdrewniałe

„0” z ukośnikiem oznacza, że jest to sadzonka zdrewniała, a cyfra za nią definiuje jej wiek.

-1/0 Jednoroczne sadzonki korzeniowe (odkłady bądź odrosty) nieszkółkowane

-1/1 Dwuletnie sadzonki korzeniowe (odkłady bądź odrosty) szkółkowane jednokrotnie po pierwszym roku

Myślnik przed pierwszą cyfrą oznacza, że mamy do czynienia z sadzonką korzeniową bądź odkładem lub odrostem, pierwsza cyfra mówi nam o wieku sadzonki w momencie szkółkowania, a druga o czasie, który upłynął od momentu szkółkowania. Stosuje się także skróty: sadz. korze. –

sadzonka, odkł. – odkład, odr. – odrost.

0/1/0 Jednoroczne ukorzenione sadzonki zielne nie szkółkowane

0/1/1 Dwuletnie sadzonki zielne, szkółkowane jednokrotnie po pierwszym roku

0/1/2 Trzyletnie sadzonki zielne, szkółkowane jednokrotnie po pierwszym roku

„0/1/0” oznacza, że mamy do czynienia z sadzonką zielną, a suma cyfr określa jej wiek.

Szczep

x/1/0 Jednoroczne szczepy nieszkółkowane

x/2/0 Dwuletnie szczepy nieszkółkowane

x/1/1 Dwuletnie szczepy szkółkowane jednokrotnie po pierwszym roku

„x” przed ukośnikiem oznacza, że mamy do czynienia ze szczepem, pierwsza cyfra oznacza wiek szczepu w momencie szkółkowania, a druga czas, który upłynął od tego momentu.

PRZYKŁADY ZAPISU OFERTY OZDOBNEGO MATERIAŁU SZKÓŁKARSKIEGO ORAZ SPECYFIKACJI PROJEKTOWEJ:

Podstawową informacją identyfikującą roślinę jest jej pełna nazwa łacińska. Pomocnym źródłem informacji jest wykaz roślin (z ich łacińskimi i polskimi nazwami) produkowanych przez szkółki zrzeszone w Związku Szkółkarzy Polskich na stronie internetowej www.zszp.pl. Kolejnym parametrem jest liczba szkółkowań podawana przy roślinach bez bryły bądź z bryłą korzeniową. Dalej w zależności od rośliny określamy jej formę, wysokość lub/i wysokość pnia oraz jego obwód na wysokości 100 cm (drzewa). Nie mniej istotną jest informacja czy roślina jest sprzedawana w pojemniku i w tym przypadku definiujemy jego wielkość i rodzaj czy też bez bryły lub z bryłą korzeniową. Dla lepszej czytelności można ofertę bądź zapytanie o materiał szkółkarski podzielić na grupy roślin, np. drzewa i krzewy iglaste, drzewa liściaste, róże itp. W obrębie grupy rośliny ustawiamy w porządku alfabetycznym w odniesieniu do jej nazwy łacińskiej.

DRZEWA I KRZEWY IGLASTE

Nazwa łacińska	Liczba szkółkowań	Wysokość rośliny/ pnia/obwód pnia (cm)	Forma sprzedaży
Abies concolor	x 2	150-175	B
Abies concolor		100-120	B
Abies concolor ‘Compacta’		40-60	C 4
Abies balsamea ‘Nana’		20-30	C 4
Abies koreana		80-100	C 10
Abies koreana ‘Silberlocke’		30-40	C 4

DRZEWA LIŚCIASTE

Nazwa łacińska	Liczba szkółkowań	Wysokość rośliny/ pnia/obwód pnia (cm)	Forma sprzedaży
Acer campestre		Pa 180, 16-18	C 70 f
Acer negundo ‘Flamingo’		Pa 180, 10-12	C 50
Acer platanoides		Pa 180, 12-14	C 80 f
Acer platanoides	x 2	Pa 220, 14-16	B+S
Acer platanoides ‘Columnare’		N 300-350	C 70
Acer platanoides ‘Columnare’		N 450-500	C 100 f
Acer platanoides ‘Drummondii’	x 2	Pa 170, 12-14	B
Acer pseudoplatanus ‘Leopoldii’		Pa 180, 10-12	C 45 f
Prunus cerasifera ‘Pissardii’		N 200-225	C 45

KRZEWY LIŚCIASTE

Nazwa łacińska	Liczba szkółkowań	Wysokość rośliny/ pnia (cm)	Forma sprzedaży
Berberis thunbergii		40-50	P 13 r
Cercidiphyllium japonicum		80-100	C 7,5
Cercidiphyllium japonicum	x 2	150-200	B
Corylus avellana ‘Contorta’		40-50	C 5
Corylus maxima ‘Purpurea’		120-150	C 10
Euonymus fortunei ‘Emerald ’n’ Gold’		Pa 100	C 5
Hamamelis mollis		80-100	C 4
Hydrangea paniculata ‘Grandiflora’		Pa 80	C 12
Physocarpus opulipholius ‘Diabolo’		40-60	C 3
Viburnum opulus ‘Roseum’		Pa 120	C 5

KRZEWY KWAŚNOLUBNE I ZIMOZIELONE

Nazwa łacińska	Liczba szkółkowań	Wysokość rośliny (cm)	Forma sprzedaży
Azalea ‘Golden Sunset’		40-60	C 3
Berberis julianae		60-80	C 5
Calluna vulgaris ‘Alexandra’		10-15	P 11 r
Calluna vulgaris ‘Allegretto’		15-20	C 2
Mahonia aquifolia ‘Apollo’	x 2	50-60	B
Rhododendron canadense		60-80	C 10

PNĄCZA

Nazwa łacińska	Wysokość rośliny (cm)	Forma sprzedaży
Clematis ‘Paul Farges’	75	C 2 + bam
Clematis ‘Polish Spirit’	100	C 10 + bam
Hedera helix ‘Thorndale’	45	C 2 + bam
Hydrangea anomala subsp. petiolaris	45	C 2 + bam
Wisteria floribunda ‘Shiro-noda’	160	C 10 + bam

RÓŻE

Nazwa łacińska	Wybór	Podkładka	Grupa róż	Wysokość rośliny/pnia (cm)	Forma sprzedaży
Rosa ‘Nina Weibull’	wyb. A	Rosa multiflora	POL	Pa 100	C 4
Rosa ‘Nina Weibull’	wyb. B	Rosa canina	POL		bB
Rosa ‘Polarstern’	wyb. A	Rosa canina	TH		C 3
Rosa ‘Polarstern’	wyb. A	Rosa multiflora	TH	Pa 40	bB
Rosa ‘The Fairy’	wyb. A	Rosa canina	OKR		bB
Rosa ‘The Fairy’	wyb. A		OKR		P 11
Rosa ‘The Fairy’	wyb. A	Rosa canina	OKR		C 3
Rosa ‘The Fairy’	wyb. B	Rosa canina	OKR	Pa 90	C 4
Rosa ‘Robusta’		Rosa canina	PARK		bB
Rosa rugosa			BOT		bB
Rosa ‘Sympathie’		Rosa canina	CZ		C 3

BYLINY

Nazwa łacińska	Oznaczenie pojemnika
Hosta ‘So Sweet’	C 2
Paeonia ‘Shirley Temple’	C 3
Cymbalaria muralis	P 9

ROŚLINY OKRYWOWE

Nazwa łacińska	Wysokość rośliny (cm)	Forma sprzedaży
Pachysandra terminalis ‘Green Carpet’	OKR 20-25	P 13 r
Cotoneaster horizontalis	OKR 30-40	P 13 r

 

Fot. 45. Krzewy Spiraea ×cinerea ‘Grefsheim różniące się parametrami kolejno: C 2 30-40; C 3 40-50, C 10 60-80	Fot. 46. Pnącza o różnych parametrach, kolejno: Celastrus orbiculatus C 2 100 + bam; Celastrus orbiculatus C 10 120 + bam