8 marca 2024
Komunikacja to podstawa
Niezwykle ważną sprawą ułatwiającą współpracę pomiędzy szkółkami a różnymi podmiotami kupującymi rośliny jest właściwa komunikacja. Milowym krokiem w tym kierunku były opracowane przez Związek Szkółkarzy Polskich „Zalecenia jakościowe dla ozdobnego materiału szkółkarskiego”, które wypełniły lukę po wcześniej obowiązujących w kraju „Polskich Normach”.
Obecnie „Zalecenia jakościowe…” uzyskały rekomendację Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska i właściwie stały się praktycznie obowiązującymi wytycznymi, opisującymi obrót ozdobnym materiałem szkółkarskim.
Jednak pomimo kilkunastu lat działań Związku Szkółkarzy Polskich na rzecz upowszechnienia opracowania, bezpłatnego udostępnienia publikacji w ponad 25 tys. egzemplarzy oraz zamieszczenia całej jej treści na stronie internetowej stowarzyszenia nadal dosyć często mamy do czynienia z zapytaniami dotyczącymi asortymentu roślin, które są niejednoznaczne i mogą prowadzić do niepotrzebnych nieporozumień na linii współpracy zamawiający – dostawca. Nieprofesjonalnie lub po prostu źle przygotowane zapytanie skierowane do szkółki powoduje potrzebę dodatkowych kontaktów pomiędzy sprzedawcą a kupującym w celu uściślenia potrzeb zamawiającego, czy wręcz omówienia całego zamówienia. Sytuacje takie prowadzą do powstawania opóźnień w realizacji zamówień, szczególnie w sezonie wiosennym, kiedy szkółki mają szczyt sprzedaży i wymagające doprecyzowania zamówienia często lądują na koniec kolejki. Na podstawie licznych zamówień kierowanych do szkółek można wyodrębnić kilka najczęściej pojawiających się problemów w komunikacji zamawiający – producent.
Szkółkowanie roślin
Szkółkowanie roślin jest działaniem prowadzonym w trakcie uprawy przez szkółkarza w celu uzyskania odpowiednio rozbudowanego systemu korzeniowego/bryły korzeniowej, co ma bardzo duży wpływ na przyjmowanie się roślin po ich posadzeniu w miejsce docelowe. Szkółkowanie to nic innego jak okresowe przesadzanie roślin z miejsca na miejsce (szkółka gruntowa) czy z pojemnika do pojemnika (szkółka pojemnikowa). Zwykle zabieg ten przeprowadza się co 2-3 lata. Jest to ważny parametr jakościowy materiału szkółkarskiego roślin ozdobnych, ale jednocześnie jest to parametr, który trudno sprawdzić w przypadku materiału kopanego z gruntu, oferowanego z bryłą korzeniową. Dlatego wstawianie w zamówieniu takiego parametru, czyli np. dąb szypułkowy o obwodzie pnia 16/18, forma naturalna, 5 razy szkółkowany - jest parametrem praktyczne nie do sprawdzenia przez zamawiającego. Oczywiście roślina taka musi mieć właściwie uformowaną i zabezpieczoną bryłę korzeniową! Natomiast, czy aby uzyskać bryłę korzeniową szkółkarz robił jej szkółkowanie 3, 4 czy 5 razy nie ma właściwie znaczenia i domaganie się konkretnej liczby szkółkowań jest w tym wypadku niecelowe. Oczywiście szkółka w swojej ofercie może zamieścić informację, że produkowany materiał jest kilkukrotnie szkółkowany, co powinno zachęcać do zakupów w tej konkretnej firmie.
Obwód, średnica, pierśnica
Stosunkowo dużo nieporozumień na linii zamawiający – producent dotyczy parametrów jakościowych drzew liściastych w odniesieniu grubości pnia i wysokości dokonywania pomiaru. Podstawowym parametrem opisującym pień drzewa jest jego obwód, a nie średnica! Podawany w ofertach i zapytaniach ofertowych obwód dotyczy parametru mierzonego zawsze na wysokości 1 metra od ziemi. Pojawiająca się czasami w zapytaniach średnica pnia mierzona na wysokości 1,3 m – tzw. pierśnica, jest parametrem stosowanym w leśnictwie i nie ma zastosowania do ozdobnego materiału szkółkarskiego. Problem występuje także przy opisie coraz popularniejszych form wielopiennych. W tym przypadku należy podać ilość pni (liczy się te powyżej obwodu 6-8 cm) oraz obwody najcieńszego i najgrubszego pnia.
Obwód pnia materiału szkółkarskiego mierzy się na wysokości 1 m
Wielkość pojemnika
Częstym problemem jest bardzo rygorystyczne traktowanie wielkości pojemnika, w którym rosną zamawiane rośliny. Rodzi się pytanie, czy tak powinno być? Czy szkółkarz, otrzymując zamówienie na materiał roślinny w doniczce C-3 (a posiada poszukiwane rośliny np. w doniczce C-2,5), ma je przesadzić do pojemnika C-3 tuż przed sprzedażą, aby spełnić to wymaganie? I czy zabieg taki można uznać za działanie sensowne? Czy nie jest lepszym wyjściem już na początku wpisać w warunkach zamówienia trochę „luzu” i oczekiwać roślin w pojemnikach od C-2 do C-3? Ułatwi to działanie niewątpliwie obydwu stronom i zdecydowanie przyspieszy realizację zamówienia. Jeszcze bardziej absurdalne wydaje się żądanie roślin soliterowych np. w pojemniku o pojemności 60 litrów (czasem w zapytaniach pojawiają się pojemniki praktycznie nieprodukowane np. 63 litry!). Trzeba wyraźnie stwierdzić, że w tych przypadkach powinno się podawać zdecydowanie większe zakresy wielkości pojemników np. 50-70 litrów.
Bryły korzeniowe drzew o obwodach powyżej 14 cm muszą być dodatkowo zabezpieczone drucianą siatką z drutu nieocynkowanego
Wielkość (wysokość) rośliny
Operowanie wysokością roślin powinno być prawie zawsze parametrem obarczonym pewną tolerancją - czyli np. wysokość rośliny 50 cm ⁺₋ 5cm. Można także w pewnych przypadkach np. dla roślin przeznaczonych na żywopłoty zastosować parametr minimum – nie mniej niż 50cm, w domyśle nadwyżka zostanie przycięta lub zażądać przycięcia roślin na daną wysokość. Często w okresie wiosennym operowanie wysokością może okazać się parametrem całkowicie niepotrzebnym. Dotyczy to np. roślin, które w procesie uprawy wymagają corocznego wiosennego krótkiego cięcia np. hortensja krzewiasta, budleja Davida, barbula klandońska, miskanty i większość bylin. Szkółki często ze względu na zamówienia wiosenne nie wykonują na czas przycinana roślin tylko po to, aby spełnić wymogi stawiane w zamówieniach! Także często materiał liściasty produkowany z gołym korzeniem nie jest przycinany przez szkółkarzy, gdyż w zamówieniu ma mieć np. 0,7 m wysokości. Jest rzeczą wiadomą, że taki materiał musi być po sadzeniu krótko przycięty, w związku z tym czy pędy przed przycięciem miały 0,5 czy 0,7 metra długości nie ma większego znaczenia. Wysokość to także parametr często zbyteczny w przypadku drzew produkowanych w formie piennej (Pa). Podstawowe informacje dla tej grupy drzew to obwód i wysokość pnia, czyli wysokość, na której znajdują się pierwsze pędy korony. Natomiast jest on stosowany w przypadku drzew produkowanych w formie naturalnej (N).
Dostępność materiału roślinnego
To kolejny, ale zupełnie inny problem, często bardzo denerwujący i zamawiających i szkółkarzy. Problemy związane z dostępnością materiału szkółkarskiego są spowodowane kilkoma czynnikami. Po pierwsze długim okresem produkcji, szczególnie roślin osiągających duże rozmiary np. drzew alejowych, których produkcja do osiągnięcia obwodu 18-20 trwa kilka, a czasami nawet kilkanaście lat. Stąd ogromne braki na rynku grubych drzew, na które gwałtownie rośnie zapotrzebowanie. Może więc warto trochę obniżyć ten parametr i posadzić drzewa o mniejszym obwodzie, szczególnie, gdy poszukiwane są duże partie jednorodnego materiału danej odmiany. Warto zdawać sobie sprawę, że deficyt dużych drzew występuje na terenie prawie całej Europy! Należy także zdawać sobie sprawę, że duża produkcja drzew w Europie jest zlokalizowana we Włoszech stąd, jeżeli kupujemy drzewa w szkółkach np. holenderskich, (bo w Polsce ich brak) możemy kupić drzewa wyprodukowane we Włoszech, a więc drzewa o proweniencji charakteryzującej się niską odpornością mrozową! Sadząc takie drzewa (nawet gatunki odporne na mróz) możemy mieć problemy z ich przezimowaniem, szczególnie pierwszej zimy po posadzeniu! Ze względu na długie okresy produkcji niektórych grup roślin czy odmian, może warto trochę wrócić do dawnej „gospodarki planowanej” i z kilkuletnim wyprzedzeniem podpisać ze szkółką umowę na wyprodukowanie poszukiwanego materiału. Dzięki temu szkółka nie ponosi dużego ryzyka związanego z „nietrafioną” produkcją, a kupujący będzie pewniejszy, że otrzyma poszukiwany materiał roślinny z polskiej szkółki.
W całej Europie obserwuje się deficyt drzew o bardzo dużych obwodach pni.
Kolejny problem to zakupy dużych partii materiału jednoodmianowego, szczególnie tzw. odmian rzadkich czy amatorskich. Dobrym przykładem są róże reprezentowane przez setki odmian, które w związku z tym mogą być w dużym zakresie zastępowalne. Czyli składając zamówienie warto jest np. podać w nim nie jedną, ale dwie czy trzy odmiany o podobnych cechach.
Dr Wiesław Szydło, Związek Szkółkarzy Polskich
