Bez czarny ‘Obelisk’

Sambucus nigra 'Obelisk' 
bez czarny 'Obelisk'

 Bzy (Sambucus) to przeważnie krzewy lub małe drzewa reprezentowane w krajowej florze przez 3 gatunki: bez czarny (Sambucus nigra) bez koralowy (S. racemosa) oraz bez hebd (S. ebulus). Najpopularniejszym z nich jest bez czarny, obszar jego występowania obejmuje niemal cała Europę. W maju i czerwcu krzew przyciąga uwagę obfitym kwitnieniem, natomiast pod koniec lata błyszczącymi, czarnymi owocami (przysmak ptaków). Zarówno kwiaty (zawierające dużo flawonoidów i kwasów fenolowych), jak i owoce (bogate w witaminy, antocyjany, sole mineralne) stanowią surowiec zielarski wykorzystywany do produkcji preparatów aptecznych i kosmetyków.  Kwiaty bzu czarnego można smażyć po zanurzeniu w cieście naleśnikowym lub robić z nich lemoniadę. Z kolei z dojrzałych owoców robi się syrop stosowany w leczeniu przeziębień i kaszlu.

Krajowe szkółki i centra ogrodnicze oferują liczne odmiany ozdobne bzu czarnego. Wiele z nich pochodzi z angielskiej stacji badawczej w East Malling, gdzie prowadzono hodowlę odmian owocowych tego gatunku. W 2013 roku na rynku zadebiutowała interesująca polska odmiana ‘Obelisk’ o kolumnowym pokroju, wyhodowana przez Bronisława Jana Szmita i Wiesława Gawrysia. Roślina ta została wyróżniona w 2013 roku przez jury Konkursu Roślin Nowości Międzynarodowej Wystawy „Zieleń to Życie”.

Bez czarny ‘Obelisk’ to silnie rosnący krzew o kolumnowym, wąskim pokroju, osiągający 3-4 m wysokości. Rosnące do góry, proste pędy są gęsto pokryte zielonymi liśćmi, złożonymi z 5-7 ząbkowanych na brzegach listków. Białe kwiaty, zebrane w płaskie, talerzowate kwiatostany, rozwijają się w czerwcu, wabiąc liczne dzikie owady zapylające. Czarnofioletowe, kuliste jagody dojrzewają w sierpniu. Rośliny najlepiej owocują jeśli w ich sąsiedztwie rosną inne odmiany bzu czarnego, zapewniające krzyżowe zapylenie. Owoce i kwiaty, podobnie jak u gatunku, są jadalne, mogą być wykorzystywane do przygotowywania nalewek o właściwościach leczniczych.

Krzew nie jest trudny w uprawie, ale najlepiej rośnie na glebach żyznych, próchnicznych i wilgotnych, choć znosi także słabsze warunki glebowe i wilgotnościowe. Wymaga stanowiska słonecznego, ewentualnie lekko ocienionego. Roślina jest odporna na mróz i zdrowa. Jednym z niewielu szkodników, mogących pojawić się na krzewie, jest mszyca bzowa, zasiedlająca młode przyrosty. Mszycę tę możemy łatwo zwalczyć jednym z wielu dostępnych w sprzedaży preparatów owadobójczych. Bez czarny ‘Obelisk’ świetnie sprawdza się sadzony zarówno w dużych, jak i małych ogrodach przydomowych, jako roślina ozdobna i użytkowa. Nadaje się do tworzenia oryginalnych, nieformowanych żywopłotów lub jako wyższe element rabatowych kompozycji. Dobrze prezentuje się uprawiany w pojemnikach.