23 marca 2009
Hepatica nobilis (przylaszczka pospolita)
Przylaszczka pospolita jest gatunkiem naturalnie występującym na terenie kraju. Pojawiające się z końcem marca fioletowoniebieskie kwiaty zwiastują nadejście wiosny. Pomimo niewielkich rozmiarów przylaszczki łatwo mnożą się i rosną w większych grupach, dzięki czemu ich kwitnienie jest wyjątkowo efektowne.
Hepatica nobilis czyli przylaszczka pospolita lub przylaszczka trojanek jest niewielką byliną dorastającą do 15-20 cm wysokości. Ze szczytu krótkiego, mocnego kłącza wyrastają odziomkowe liście zebrane w różyczkę. Liście składają się z długich ogonków oraz całobrzegich blaszek liściowych wciętych nie więcej niż do połowy, tworząc w ten sposób trzy klapy. Z tego powodu łacińska nazwa rodzajowa, wywodząca się z języka greckiego, nawiązuje do kształtu liści, które przypominają płaty wątroby (hepar=wątroba). Młode blaszki liściowe są białawo owłosione, od spodu filcowate. Z czasem włoski opadają a liście stają się skórzaste. Liście są częściowo zimozielone. Od marca do maja pojawiają się, osadzone na krótkiej szypułce, jasnoniebieskoliliowe lub fioletowoniebieskie kwiaty (niekiedy mogą być białe) o średnicy od 1,5 do 3cm. Wnętrze kwiatu zajmują liczne pręciki i słupki, otoczone przeważnie 5-6 listkami okwiatu, chociaż czasami może ich być nawet 15. Barwa kwiatów, owłosienie liści czy też liczba klap są cechami zmiennymi i mogą się różnić w zależności od pochodzenia roślin. Podczas deszczowej pogody oraz pod wieczór kwiaty przylaszczki zamykają się. Nasiona są zaopatrzone w ciałko tłuszczowe, dzięki czemu są one chętnie rozsiewane przez mrówki.
Przylaszczka w warunkach naturalnych porasta cieniste lasy liściaste i mieszane oraz zarośla. Lubi gleby gliniaste, świeże, próchnicze, zasobne w wapń i umiarkowanie wilgotne. W ogrodzie najlepiej rośnie wśród innych bylin cieniolubnych, okrywowych, w cieniu większych drzew lub w kompozycjach naturalistycznych. Powinna być sadzona w grupach po 10-20 roślin razem (około 16 roślin na 1m?). Przylaszczka pospolita jest gatunkiem wdzięcznym i łatwym w uprawie. Nie wymaga żadnych specjalnych zabiegów uprawowych, jest odporna na choroby i szkodniki. Ponadto w warunkach klimatycznych Polski jest całkowicie mrozoodoprna.
Mimo iż przylaszczka jest gatunkiem występującym w lasach niemal całej Europy, w tym oczywiście Polski, to jej występowanie jest zagrożone. Jej piękne, wczesnowiosenne kwiaty są masowo zrywane i sprzedawane, co spowodowało zanikanie niektórych stanowisk. Oprócz tego roślina zawiera lecznicze i trujące związki takie jak: saponiny, flawonoidy czy glikozydy stąd jest wykorzystywana przez przemysł farmaceutyczny. Dlatego od 2004 roku przylaszczka została objęta ścisłą ochroną gatunkową. Należy zatem pamiętać, że roślin nie wolno pozyskiwać ze stanowisk naturalnych a jedynie ze szkółek i sklepów ogrodniczych.
fot. Magdalena Tomżyńska (6), Monika Pawlonka (2).