Miesiąc: maj 2013

Aristolochia macrophylla
Kokornak wielkolistny

Kokornak wielkolistny to wartościowe pnącze sprowadzone do Europy z Ameryki w drugiej połowie XIX wieku. Do Polski roślina po raz pierwszy trafiła w 1808 roku powiększając kolekcję krakowskiego Ogrodu Botanicznego. Kokornak został szybko doceniony jako pnącze dekoracyjne, wykorzystywane do sadzenie przy wszelkiego rodzaju podporach. Ze względu na duże rozmiary (dorasta do 10 m wysokości) zyskał miano szlacheckiego krzewu i do dzisiaj jest tak nazywany w niektórych rejonach kraju. A jest to rzeczywiście pnącze niezwykle ciekawe, tworzące dziwaczne kwiaty przypominające fajkę, dlatego Anglicy ochrzcili je nazwą Pipe Vine (fajkowym pnączem), ukryte pośród ogromnych, jasnozielonych liści. Pędy kokornaku wielkolistnego owijają się prawoskrętnie wokół napotkanych podpór. We wspinaczce pomagają też ogonki liściowe. Młode pędy są jasnozielone, starsze szarozielone. Pędy przyrastają rocznie o 1-2 m. Na pędach już wczesną wiosną rozwijają się duże, sercowate liście, od góry jasnozielone, spodem sinozielone, nagie. Blaszki liściowe mogą mieć do 30 cm długości, są osadzone na dosyć długich, mających zdolność do owijania wokół podpór ogonkach liściowych. Jesienią liście przebarwiają się na żółto. Kokornak wielkolistny zakwita na przełomie maja i czerwca. Kwiat wielkości 2-4 cm jest zbudowany z fajkowato wygiętej rurki zawieszonej na długiej szypułce, zakończonej brązowym, cętkowanym kołnierzem i żółtopomarańczową gardzielą. Zwabione słodkim nektarem owady dostają się do środka rurkowatego kwiatu przez otwór gardzieli, gdzie są na pewien czas uwięzione. Po dokładnym spenetrowaniu kwiatu od środka owady są w końcu uwalniane, ale niosą na sobie pewien ładunek – ziarna pyłku, które posłużą do zapylenia kolejnego kwiatu przy okazji następnej wizyty. Jeśli pnącze porasta poziome belki pergoli lub łukowatą konstrukcję, wystarczy wejść pod nią i spojrzeć do góry – wówczas łatwo dostrzec zwisające na szypułkach kwiaty. Kwiaty są ukryte pod liśćmi, dlatego od zewnątrz są prawie niewidoczne. We wrześniu dojrzewają niemniej ciekawe owoce, przypominające małe, zielone, żebrowane ogórki. Po dojrzeniu brązowieją i rozpadają się, uwalniając nasiona.

Kokornak wielkolistny najlepiej rośnie w półcieniu i cieniu, na glebach żyznych, wilgotnych, ale niezbyt ciężkich, preferuje gleby wapienne, stanowiska zaciszne, najlepiej od strony północnej. Sadzony od strony południowej jest bardziej narażony na ataki przędziorków, zwłaszcza w lata gorące i suche. Jeśli pnącze zbytnio się rozrośnie można je śmiało skracać. Nawet po silnym przycięciu dobrze regeneruje. W czasie upałów i suszy wymaga podlewania. Jest w pełni mrozoodporny.
Doskonale nadaje się do sadzenia przy pergolach, altanach, słupach, kolumnach oraz podporach przymocowanych do ścian budynków. Duże, nakładające się dachówkowato liście tworzą gęste, zielone ściany i szczelnie zasłaniają powierzchnie, na które wspinają się pędy kokornaku. 

Ajuga reptans 'Burgundy Glow'
dąbrówka rozłogowa 'Burgundy Glow' 

Dąbrówka rozłogowa to niska bylina okrywowa naturalnie występująca na wilgotnych i żyznych glebach, na łąkach, miedzach, w jasnych lasach Europy, Północnej Afryki i Azji Mniejszej, pospolicie rosnąca na całym obszarze Polski. Dawniej była wykorzystywana jako roślina lecznicza, obecnie jest uprawiana jako roślina ozdobna, przydatna zwłaszcza do sadzenia w miejscach ocienionych. Dostępne w sprzedaży odmiany dąbrówki różnią się między sobą kolorem liści, od ciemnozielonych, czerwieniejących, wiśniowopurpurowych po wielobarwne i pstrokate. Wśród nich warto zwrócić uwagę na odmianę ‘Burgundy Glow’, kolorową formę rozjaśniającą i rozweselającą bylinowe rabaty w cienistych zakątkach ogrodu.

Dąbrówka ‘Burgundy Glow’ to bylina półzimozielona, częściowo zachowująca ulistnienie przez okres zimy, rozrastająca się za pomocą łatwo zakorzeniających się nadziemnych rozłogów. Liście odziomkowe mają ogonki i są zebrane w rozety, liście łodygowe są mniejsze, siedzące i częściowo obejmują pędy. Blaszki liściowe są odwrotnie jajowate, lekko karbowane a na brzegu faliste. Cechą charakterystyczną odmiany jest wyrazista i bogata kolorystyka ulistnienia. Listki są zielono-różowo-purpurowe, z kremowo-białymi, nieregularnymi plamami na końcach. Jesienią liście stają się intensywnie wybarwione. W maju i czerwcu z rozet liściowych wyrastają ulistnione pędy kwiatostanowe, nie przekraczające 20 cm wysokości. Kwiaty rozwijają się z ciemnoniebieskich pąków wyrastających z kątów liści zwanych podsadkami, są umieszczone piętrowo na w nibyokółkach. Po otwarciu są niebieskie, bardzo ładnie prezentują się na tle biało obrzeżonych podsadek. W czasie kwitnienia rośliny wabią motyle i owady zapylające. Po przekwitnieniu, gdy kwiatostany zaczną zasychać, należy je przyciąć.

Dąbrówki są łatwe w uprawie po zapewnieniu im odpowiednich warunków. Preferują gleby żyzne, próchniczo-gliniaste, stale wilgotne, ale przepuszczalne, miejsca o świetle rozproszonym. Na stanowiskach słonecznych wymaga większej wilgotności podłoża. W bezśnieżne zimy, zwłaszcza jeśli rosną pod koronami drzew, które zgubiły liście, rośliny warto lekko okryć stroiszem.

Dąbrówka rozłogowa ‘Burgundy Glow’ doskonale sprawdza się na wszelkiego rodzaju cienistych rabatach bylinowych, w poszyciu drzew i krzewów, ogrodach leśnych i naturalistycznych. Nadaje się do uprawy w ogrodach skalnych, ogrodach dachowych (połacie północne) oraz w pojemnikach sadzona samodzielnie lub częściej jako uzupełnienie kompozycji. 

Viburnum ×carlcephalum
kalina angielska 

Kaliny nieomal zawsze były i są roślinami budzącymi zainteresowanie. Jej krzewy są chętnie kupowane i sadzone w ogrodach przydomowych. Do najbardziej znanych i najczęściej wybieranych z pewnością należy kalina koralowa (Viburnum opulus) i jej odmiana ‘Roseum’ o wspaniałych, płonnych kwiatach zebranych w kuliste kwiatostany. Z czasem zaczęto sadzić także inne gatunki i odmiany kalin.

Z całą pewnością jedną z najładniejszych i zasługujących na szerokie rozpowszechnienie jest kalina angielska (Viburnum ×carlcephalum). Jest to krzew o powolnym tempie wzrostu, dorastający do 3 m wysokości, sztywnych i luźno ułożonych pędach. Jajowate blaszki liściowe mają długość 6-9 cm, są ciemnozielone i błyszczące. Białe kwiaty są zebrane w okazałe, kuliste kwiatostany średnicy do 13 cm, silnie i bardzo przyjemnie pachnące. Pączki przed rozwinięciem są różowe. Krzew kwitnie w maju przez około 2-3 tygodnie, nie zawiązuje owoców.

Kalinę angielską uzyskano w szkółkach Burkwooda i Skipwitha w Kingston, w Anglii, w 1932 roku w wyniku skrzyżowania Viburnum macrocephalum i Viburnum carlesii. Gatunek jest dość odporny na mróz (strefa 6a), może przemarzać jedynie w najchłodniejszych rejonach kraju oraz przy spadkach temperatur poniżej -25 st. C. Krzewy sadzimy na stanowisku słonecznym lub półcienistym, osłoniętym od silnego wiatru i przeciągów. Wymaga żyznego, przepuszczalnego podłoża, gleby umiarkowanie wilgotnej o pH 5-6. Krzewy wiążą pąki kwiatowe jesienią dlatego po tym termie nie powinno się ciąć pędów aż do kwitnienia. Gatunek nadaje się do sadzenia w ogrodach i parkach, zarówno pojedynczo, jak i w grupach. Ze względu na krótki okres kwitnienia polecany do tworzenia kompozycji z innymi krzewami kwitnącymi w podobnym terminie. Dostępne w sprzedaży krzewy kaliny angielskiej są zazwyczaj szczepiony na Viburnum lantana. Podkładka ta wytwarza odrosty, które należy corocznie wycinać, aby nie zdominowały kaliny angielskiej.