Carpinus betulus 'Fastigiata'
grab pospolity 'Fastigiata'
Grab pospolity jest gatunkiem europejskim, który za wyjątkiem pasm Sudetów i Karpat naturalnie występującym na terenie prawie całego kraju. To średnich rozmiarów drzewo rośnie w lasach mieszanych, często w towarzystwie dębów, gdzie tworzy zbiorowiska zwane grądami. Obok buka pospolitego grab jest jednym z najbardziej tolerancyjnych na zacienienie rodzimych drzew liściastych. Do tego doskonale znosi cięcie i formowanie, stąd już od dawna był i nadal jest stosowany do tworzenia żywopłotów oraz szpalerów, zwłaszcza w rozległych ogrodach dworskich i pałacowych. Drewno grabu jest twarde i ciężkie, dlatego określenie „zgrabiały” oznacza tyle co „stwardniały”.
Liczne odmiany uprawne grabu pospolitego są wykorzystywane do ozdoby ogrodów prywatnych oraz terenów zieleni publicznej. Szczególnie cenną odmianą jest ‘Fastigiata’ – drzewo o wąskostożkowym pokroju i regularnej koronie, początkowo strzelistej i smukłej, a po latach stopniowo rozszerzającej się i grubiejącej, zwłaszcza w dolnej części. Docelowo drzewo dorasta do 15 m wysokości i 4 m szerokości. W przeciwieństwie do gatunku odmiana ‘Fastigiata’ wykształca i utrzymuje prosty przewodnik, z którego wyrastają wzniesione do góry, liczne i regularnie ułożone pędy. Dzięki temu drzewo nie potrzebuje formowania, a wygląda, jakby było regularnie przycinane. Wiosną na pędach pojawiają się wąskojajowate liście, u nasady zaokrąglone, brzegiem piłkowane, na wierzchołku zaostrzone, zielone, jesienią przebarwiają się na żółto. Po zaschnięciu część liści jeszcze bardzo długo utrzymują się na gałązkach, podobnie jak u dębu. Liście te ostatecznie opadają dopiero na przedwiośniu. Kwiaty ukazują się wraz z rozwojem liści na wiosnę, ale są pozbawione okwiatu i nie mają znaczenia ozdobnego. Owoce grabu to małe orzeszki zaopatrzone w trójklapowe skrzydełka. Są one zebrane w zwisających, ładnych owocostanach. Po dojrzeniu i wyschnięciu owoce opadają, a dzięki skrzydełkom wirują w powietrzu i niesione przez wiatr mogą „wędrować” na niewielkie odległości.
Grab ‘Fastigiata’ znajduje się w powszechnej uprawie od drugiej połowy XIX wieku, a wywodzi się z Niemiec. Do dziś nie stracił na popularności z kilku względów: jest efektowny, w pełni mrozoodporny, nie wymaga nakładów na pielęgnację, a przy tym charakteryzuje się szerokimi możliwościami zastosowania. Drzewo dobrze rośnie na większości przeciętnych gleb ogrodowych, należy jedynie unikać sadzenia roślin w miejscach suchych lub podmokłych. ‘Fastigiata’ to odmiana ceniona nie tylko przez właścicieli niewielkich ogrodów przydomowych, gdzie ze względu na brak miejsca uprawa dużych drzew jest ograniczona, ale jest także chętnie wykorzystywana w zieleni miejskiej. Formy kolumnowe drzew są polecane do obsadzania ciągów komunikacyjnych, skwerów oraz parkingów. Przy ulicach i miejscach parkowania stosuje się rośliny szczepione wysoko na podkładce, po to aby dolne gałęzie nie utrudniały ruchu i widoczności. Natomiast w ogrodach i parkach najpiękniej wyglądają rośliny zaszczepione nisko, tworzące efektowne korony od samej ziemi. zwłaszcza gdy są wyeksponowane na tle wypielęgnowanego trawnika. Grab pospolity ‘Fastigiata’ doskonale spełnia rolę rośliny skupiającej uwagę i nadającej się do sadzenia w miejscach reprezentacyjnych, np. przy bramach wjazdowych na posesje, po obu stronach głównego wejścia do domów, urzędów, biurowców czy wszelkiego rodzaju instytucji. Dzięki strzelistej koronie stanowi centralny punkt kompozycji roślinnych. Ponadto doskonale sprawdza się w roli eleganckiego drzewa alejowego, które można z powodzeniem sadzić wzdłuż ogrodzeń i na granicy działki.
