Miesiąc: grudzień 2016

Pinus sylvestris 'Fastigiata'
sosna pospolita 'Fastigiata'

Sosna pospolita jest charakterystycznym, dobrze znanym elementem polskiego krajobrazu i wydaje się, że niczym szczególnym nie jest w stanie zaskoczyć. Tymczasem wśród odmian polecanych do ogrodów można znaleźć ogromną różnorodnością form, kolorów i wielkości. Jedną z najoryginalniejszych i najcenniejszych jest odmiana 'Fastigiata' o bardzo smukłym, strzelistym pokroju. Z daleka przypomina egzotycznego kolumnowego cyprysa.

Sosna pospolita rośnie w całej Polsce w lasach i na nieużytkach. Ma szerokostożkowatą koronę, która z wiekiem robi się coraz bardziej kopulasta i dynamiczna, ładne igły oraz grubą korę. Rośnie szybko i łatwo się rozsiewa. Większość odmian pozyskano, wykorzystując ją jako podkładkę do szczepienia. Odmiana 'Fastigiata' prawdopodobnie pochodzi z naturalnego stanowiska w Anglii, gdzie została odkryta w połowie XIX wieku. Jest średnio wysokim, zawsze zielonym drzewem dorastającym do 10-12 m wysokości i 3-4 m szerokości. Jak na sosnę rośnie dosyć wolno, przyrastając rocznie do 25 cm. Po 10 latach osiąga ok. 3 m wysokości i 1 m szerokości. Koronę ma wąską i zwartą dzięki sztywnym, pionowo rosnącym pędom ściśle przylegającym do siebie. Pędy starszych roślin niekiedy mogą się rozchylać na boki, co powoduje, że roślina traci kolumnowy pokrój. Dekoracyjne igły są srebrzystoniebieskie lub niebieskozielone, sztywne, kłujące, długości 4-7 cm, zebrane po 2 w pęczki. Po 3 latach opadają, pozostawiając nagą nasadę gałęzi. Szyszki podobnie jak u gatunku są niewielkie, jajowate, długości 3-7 cm, zielone; po dojrzeniu stają się szare i matowe. Dojrzewają w drugim roku, a otwierają się w trzecim.

Sosna pospolita potrafi przystosować do zmiennych warunków i jest jednym z najbardziej odpornych drzew naszych ogrodów, niewymagających pielęgnacji. Może być uprawiana na różnych podłożach. Najbardziej lubi gleby suche, piaszczyste i ubogie w składniki pokarmowe, ale może rosnąć także na glebach żyznych, kamienistych, mokrych i torfowych. Preferuje gleby o odczynia kwaśnym, ale dobrze znosi podłoża obojętne, a nawet lekko zasadowe. Jest całkowicie niewrażliwa na suszę i upał. Znosi nawet najtęższy mróz (strefa 4). Źle reaguje jedynie na zanieczyszczone powietrze i odkryte przestrzenie z silnymi wiatrami. Odmiana 'Fastigiata' najładniej się wybarwia i zachowuje zwarty pokrój na stanowisku słonecznym.
Polecana do sadzenia pojedynczo jako soliter w ogrodach przydomowych i parkach na trawnikach, rabatach i wrzosowiskach. Można ją wykorzystywać do tworzenia zestawień strukturalnych.

Thuja occidentalis 'Europe Gold'
żywotnik zachodni 'Europe Gold'

Żywotnik zachodni jest bardzo popularnym zimozielonym drzewem iglastym, chętnie sadzonym w ogrodach i parkach. Częściej niż rodzajowa nazwa żywotnik, używana jest spolszczona nazwa tuja. Kolumnowa odmiana 'Europe Gold' ma zwarty stożkowaty pokrój i wyjątkowo dekoracyjne złotożółte łuski.

W naturze żywotnik zachodni rośnie we wschodniej Kanadzie i północno-wschodniej części Stanów Zjednoczonych. Do Europy został sprowadzony w XVI wieku. Gatunek osiąga w ogrodach 20 m wysokości. Rośnie szybko i zdrowo, rocznie przyrastając do 30 cm. Odmiana 'Europe Gold' wyhodowana przez M. Schectema w 1974 roku w Holandii jest krzewem o ładnym stożkowym pokroju, osiągającym do 5 m wysokości i 1-2 m szerokości. Rośnie dość szybko, choć wolniej niż gatunek, przyrastając rocznie do 15 cm. Jego wyprostowane pędy rozgałęziają się w wachlarzowate gałązki i tworzą gęstą, zwartą koronę. Wytwarza kilka pędów przewodnich. Łuskowate igły są złotożółte, jaśniejące w sezonie, a zimą czerwonowożółte. Najładniej wybarwiają się w pełnym słońcu. Wytwarza dużo niewielkich, centymetrowych szyszek złożonych z kilku par łusek. Szyszki zanim dojrzeją są zółtozielone, później brązowieją. Żywotnik zawiera tujon (stąd nazwa rośliny) - organiczny związek chemiczny o działaniu pobudzającym. W większych dawkach jest trujący, ale znajduje zastosowanie w fitoterapii, homeopatii i ziołolecznictwie między innymi do łagodzenia przeziębień i infekcji górnych dróg oddechowych. Jest składnikiem absyntu.

Żywotnik zachodni swoją popularność zawdzięcza nie tylko urodzie i uniwersalności, ale także odporności i niekłopotliwej uprawie. Odmiana 'Europe Gold' może rosnąć na przeciętnie żyznej, stale umiarkowanie wilgotnej, przepuszczalnej ziemi ogrodowej o odczynie kwaśnym bądź obojętnym. Ma płytki system korzeniowy, dlatego nie najlepiej znosi suszę. W młodości może wymagać podlewania. Najładniej wybarwia się na stanowisku słonecznym, choć znosi także półcień; w cieniu łuski zielenieją. Dobrze znosi przesadzanie, cięcie i formowanie. Odmiana jest mrozoodporna (strefa 5a), ale nie przepada za zimnymi, wysuszającymi wiatrami, dlatego należy ją sadzić w miejscu zacisznym. Dobrze znosi zanieczyszczenie powietrza.

Polecana do ogrodów przydomowych, parków i zieleni miejskiej na szpalery, wysokie strzyżone żywopłoty i jako barwny element krajobrazowy. Do stosowania na cmentarzach. Może być również uprawiana w donicy.

Cornus alba 'Siberian Pearls'
dereń biały 'Siberian Pearls'

Nie bez powodu dereń biały jest jednym z najpopularniejszych krzewów ogrodowych. Praktycznie każda jego część jest dekoracyjna - ma czerwone pędy, ładne liście, kwiaty i owoce, dorodny pokrój. Jest też odporny i mało wymagający - niestraszny mu nawet najtęższy mróz, wytrzymuje suszę i warunki miejskie. Odmiana 'Siberian Pearls' jesienią przyciąga wzrok jaskrawą czerwienią liści oraz bardziej intensywną niż u gatunku barwą pędów.

Odmiana została wyselekcjonowana w szkółkach S.J. Nedered & Zonen w Holandii w 1989 roku. Podobnie jak gatunek dorasta do 2-2,5 m wysokości i 3 m szerokości, ale zajmuje jej to trochę więcej czasu, bo rośnie wolniej. Jeśli krzew nie jest przycinany, przyrasta do 20 cm rocznie. Po przycięciu pędy rosną szybko, osiągając w kilka miesięcy wysokość  do 2 m. Krzew ma szeroki krzaczasty pokrój i proste, elastyczne, lekko pokładające się pędy, które  po zetknięciu z ziemią łatwo się ukorzeniają. Pędy to największa ozdoba derenia białego. Młode mają błyszczącą, intensywnie czerwoną korę, a starsze - czerwonobrązową. Równie ważną ozdobą krzewu są liście - jajowate, zaostrzone na wierzchołku i zaokrąglone u nasady, długości 4-10 cm i szerokości 7 cm. Młode wiosenne liście opisywanej odmiany są jasnozielone, potem trochę ciemnieją, by jesienią stać się intensywnie czerwone. Odmiana podobnie jak gatunek kwitnie na biało w maju i czerwcu. Kwiaty ma drobne, średnicy 5 mm, białokremowe, zebrane w baldachowate kwiatostany średnicy 5 cm. Jesienią, w połowie października w miejscu kwiatowych gron dojrzewają srebrzystobiałe kuliste owoce średnicy 7-8 mm. Na tle czerwonych liści kontrastujące białe owoce wyglądają jak korale.

O wyjątkowej odporności derenia białego i jego odmiany 'Siberian Pearls' na zmienne warunki siedliskowe najlepiej świadczy to, że można go sadzić praktycznie na każdej glebie. To prawda, że najbardziej  lubi podłoża żyzne i wilgotne, a nawet ciężkie i podmokłe, ale dobrze sobie radzi na glebie suchej i piaszczystej. Preferują gleby o kwaśnym odczynie, ale nie przeszkadza mu podłoże wapienne. Może rosnąć w pełnym słońcu lub w półcieniu. Jest całkowicie odporny na mróz (strefa 3) i zanieczyszczenie powietrza. Krzew utrzyma wyprostowany uporządkowany pokrój oraz wypuści młode, ładnie wybarwione pędy, jeśli co roku wiosną będzie przycinany na wysokości 15-20 cm nad ziemią.

Dereń biały jest uniwersalnym krzewem o wielu zastosowaniach w ogrodach przydomowych, parkach i zieleni miejskiej. Może rosnąć pojedynczo, jako silny akcent kolorystyczny na trawniku czy rabacie, w dużych grupach oraz tworzyć wysokie niestrzyżone lub strzyżone żywopłoty.

Pachysandra terminalis ‘Green Carpet’
runianka japońska ‘Green Carpet’

Runianka japońska należy do rodziny bukszpanowatych. Naturalnie występuje w Japonii i na Sachalinie, gdzie porasta ocienione, górskie stoki. W Europie pojawiła się w drugiej połowie XIX wieku, ale popularność zyskała dopiero wówczas, gdy wyselekcjonowano jej odmiany, spośród których, za najlepszą powszechnie uznaje się ‘Green Carpet’.

Pachysandra terminalis ‘Green Carpet’ jest niską, zwartą krzewinką o zawsze zielonych liściach. Rozrasta się dzięki podziemnym rozłogom, ale nie jest ekspansywna. Pędy rośliny są nagie, zielone i mięsiste, dorastają do 20 centymetrów wysokości. Pojedyncze, odwrotnie jajowate listki skupiają się na wierzchołkach pędów, przypominając rozety. U podstawy liście są klinowate, zaś na wierzchołkach grubo ząbkowane, lekko mięsiste, nagie, ciemnozielone i połyskujące. Krzewinka rośnie powoli, tworzy wiele pędów okrywając glebę gęstym, szmaragdowym kobiercem. Rośliny kwitną w maju. Drobne, białe kwiaty są zebrane w szczytowe, wyprostowane, kłosokształtne grona, do pięciu centymetrów długości. Owoce - białe, kuliste pestkowce - niestety nie zawiązują się w naszym klimacie.

Runianka preferuje żyzne, próchnicze, wilgotne gleby z dobrym drenażem. Najlepiej rośnie w miejscach półcienistych i cienistych. W pełnym słońcu liście blakną, tracą połysk i stają się mało atrakcyjne. Nie wymaga nawożenia, podlewania ani odchwaszczania (zwarty dywan nie pozwala na rozwój chwastów), ponadto jest w pełni mrozoodporna. Ponieważ zachowuje walory dekoracyjne przez cały rok, jej możliwości zastosowania są szerokie. W 2002 roku runianka japońska ‘Green Carpet’ uzyskała wyróżnienie AGM, przyznawane przez Brytyjskie Towarzystwo Ogrodnicze (RHS) odmianom o wyjątkowej wartości dekoracyjnej i użytkowej. Ta wdzięczna w uprawie odmiana doskonale nadaje się do sadzenia pod koronami dużych drzew, wokół pni oraz wszędzie tam, gdzie ze względu na niedostatek światła trudno utrzymać inne rośliny. W takich miejscach dobrze spełni rolę trawnik. Najlepiej prezentuje się w dużych grupach, tworząc wyraziste plamy, służące podkreśleniu projektowanych elementów ogrodów w stylu krajobrazowym. Niezwykle efektownie wyznacza i akcentuje linie krętych ścieżek lub strumieni. Niezastąpiona przy umacnianiu ocienionych zboczy i walce z erozją gleby. Interesująca faktura liści oraz ich ciekawe ułożenie na pędach sprawiają, że ‘Green Carpet’ świetnie nadaje się do tworzenia cienistych kwietników wraz z funkiami, pragnią syberyjską lub ułudką wiosenną. Z powodzeniem może być uprawiana w dużych pojemnikach na tarasach i balkonach. 

Pinus heldreichii ‘Compact Gem’
Sosna bośniacka ‘Compact Gem’

Sosna bośniacka to jeden z ciekawszych gatunków sosny rosnący w naturze na Półwyspie Bałkańskim oraz na południu Półwyspu Apenińskiego. Została odkryta i opisana w XIX wieku dwukrotnie, niezależnie przez dwóch botaników, dlatego niekiedy do dziś pojawia się pod nazwą Pinus leucodermis i uważana jest za osobny gatunek. Drzewo zwraca uwagę zwartym pokrojem, tworzy ozdobne, intensywnie zielone igły oraz kobaltowe szyszki. Pomimo swojego pochodzenia z południa Europy drzewo to bardzo dobrze rośnie w klimacie obejmującym Polskę i podobnie jak nasz rodzimy gatunek sosny pospolitej ma skromne wymagania uprawowe. W sprzedaży dostępny jest zarówno czysty gatunek oraz kilka odmian uprawnych. Do niewielkich ogrodów przydomowych warto polecić wolno rosnącą, zajmującą niewiele miejsca odmianę ‘Compact Gem’.

Sosna bośniacka ‘Compact Gem’ to karłowe, wolno rosnące drzewo o gęstym pokroju, początkowo kulistej, a później stożkowatej koronie. Drzewo rocznie przyrasta o 10 cm osiągając po 10 latach uprawy około 1,5 m wysokości i od 0,7 do 1 m szerokości. Pędy są liczne, krótkie, ciasno ułożone. Szara kora na pniu i gałęziach jest gładka. Jej dodatkową ozdobą są równomiernie ułożone, dosyć duże ślady po igłach. Igły wyrastają po 2 w pęczku, są podobnej długości, jak u gatunku. Igły są intensywnie zielone, sztywne, ostro zakończone, spiralnie i gęsto osadzone wokół pędów i skierowane ku ich wierzchołkom. Pędy przypominają gęste szczotki do czyszczenia butelek. Igły żyją około 5 lat. Po opadnięciu zostawiają na korze charakterystyczne znamiona. Szyszki zawiązują się dosyć wcześnie, już po kilku latach uprawy. Młode szyszki są stożkowate i mają wyjątkowo atrakcyjny, kobaltowy kolor. Dojrzewając brązowieją, wysychają i otwierają się uwalniając duże nasiona. Sosna bośniacka ‘Compact Gem’ została wprowadzona do handlu w latach 60. XX wieku, najprawdopodobniej w Wielkiej Brytanii.

Sosna bośniacka jest drzewem tolerancyjnym na niekorzystne warunki uprawy, zwłaszcza niedobór wody lub suszę, i doskonale radzi sobie w polskich ogrodach. Rośnie na każdej glebie, najchętniej lekkiej, piaszczystej o odczynie lekko zasadowym, co wynika z jej górskiego pochodzenia. Radzi sobie też na glebach obojętnych i lekko kwaśnych. Preferuje stanowiska słoneczne lub tylko lekko ocienione. Dużą zaletą gatunku jest to, że dzięki zwartemu systemowi korzeniowemu można przesadzać nawet starsze egzemplarze, co nie jest możliwe  w przypadku innych sosen. Jest wystarczająco odporna na mróz (strefa 5b) i może być sadzona w najzimniejszych rejonach kraju. Jest w pełni odporna na mróz, zdrowa, tolerancyjna na zanieczyszczenie powietrza.

Drzewo doskonale nadaje się do sadzenia w małych ogrodach przydomowych w miejscach eksponowanych, ale raczej nie jako soliter, bo rośnie bardzo powoli, lecz w grupach z innymi roślinami iglastymi. Dobrze sprawdza się w ogrodach skalnych, japońskich, oraz w zieleni osiedlowej. Roślina ta nadaje się także do sadzenia w dużych donicach służących do dekoracji słonecznych tarasów lub balkonów. Zimą, w okresie Bożego Narodzenia, przyozdobiona lampkami stanowi oryginalną choinkę.