Szukasz:




x
Login:

Hasło:

x

Miesiąc: marzec 2020

Jabłoń ‘Adirondack’

Posted on by Weronika Gajkowska

Malus 'Adirondack'
Jabłoń 'Adirondack' 

Drzewa rajskich jabłoni uprawia się ze względu na obfite kwitnienie oraz drobne, ozdobne owoce, utrzymujące się na gałęziach długo po opadnięciu liści. Dostępne w szkółkach odmiany rajskich jabłoni różnią się pokrojem, barwą kwiatów i liści, wielkością i kolorem owoców, ich trwałością oraz odpornością na choroby. Tak duża różnorodność jest wynikiem licznych prac hodowlanych prowadzonych nad uzyskaniem jak najpiękniejszych i najwartościowszych form jabłoni ozdobnych. Jabłoń ‘Adirondack’ jest jedną z ciekawszych odmian amerykańskiego pochodzenia, polecanych zwłaszcza do uprawy w niewielkich ogrodach przydomowych oraz w zieleni miejskiej i osiedlowej. Odmiana ta została wyselekcjonowana z siewek Malus halliana przez Donalda Egolfa w 1987 w narodowym arboretum w Waszyngtonie w USA.

Drzewko charakteryzuje się umiarkowanym tempem wzrostu, dorasta do około 5 m wysokości. Proste, skierowane prawie pionowo do góry gałęzie nadają roślinie kolumnowy lub odwrotnie stożkowaty pokrój. Drzewo kwitnie obficie w maju, jednocześnie z pojawiającymi się liśćmi. Pąki kwiatowe są różowe, kwiaty białe, dosyć duże, mają około 4 cm średnicy. Kwiatów tworzy się bardzo dużo, a kwitnienie trwa około 2 tygodni. Blaszki liściowe są zielone, eliptyczne, na brzegach ząbkowane, mają 10-15 cm długości, są osadzone na długich ogonkach. Liście są zdrowe, rzadko porażane przez choroby grzybowe. Liczne, drobne owoce dojrzewają pod koniec lata, najpierw są pomarańczowe, potem pomarańczowo-czerwone do czerwonych, zdrowe, długo pozostają na drzewie, bo aż do grudnia. Owoce są chętnie zjadane przez ptaki. Ze względu na małe rozmiary raczej nie nadają się na przetwory, ale za to są cenione przez florystów wykorzystujących gałęzie z owocami do tworzenia kompozycji kwiatowych.

Rajskie jabłonie nie są trudniejsze w uprawie, niż tradycyjne odmiany owocowe. Drzewa najlepiej rosną na glebach żyznych, piaszczysto-gliniastych, umiarkowanie wilgotnych. Do obfitego kwitnienia i owocowania rośliny wymagają stanowisk słonecznych. Sadzone w cieniu mogą chorować, przedwcześnie gubić liście oraz owoce. Siła wzrostu drzew zależy od podkładki, na jakiej zostały zaszczepione. Na podkładkach karłowych lub półkarłowych drzewka osiągają mniejsze rozmiary, ale wymagają lepszego podłoża, niż te szczepione na podkładkach silnie rosnących. Odmiana ‘Adirondack’ nie wymaga cięcia. Jest polecana do nasadzeń parkowych, zieleni osiedlowej i ogrodów przydomowych, gdzie może być sadzona zarówno jako soliter oraz w grupach. Bardzo ładnie prezentuje się sadzona w szpalerach wzdłuż ulic oraz parkowych alei.

Producenci

Tawuła japońska ‘Anthony Waterer’

Posted on by Weronika Gajkowska

Spiraea japonica 'Anthony Waterer'
Tawuła japońska 'Anthony Waterer'

W stanie naturalnym tawuła japońska występuje na rozległym obszarze Azji, od Himalajów po Japonię. Do Europy została przywieziona najprawdopodobniej w drugiej połowie XIX wieku. Jej liczne odmiany o ozdobnych kwiatach i dekoracyjnych liściach stanowią popularną grup wśród krzewów liściastych, chętnie wykorzystywanych do sadzenia w parkach, na osiedlach, działkach i w ogrodach przydomowych. Dzięki niewielkim wymaganiom uprawowym krzewy te można śmiało polecić początkującym ogrodnikom oraz tym, którzy nie mogą poświęcić zbyt dużo czasu na pielęgnację roślin.

Tawuła japońska ‘Anthony Waterer’ jest jedną z silniej rosnących odmian tawuł, tworzy krzewy o półkulistym pokroju osiągające 1 metr wysokości i podobną średnicę. Pojawiające się wiosną młode liście są czerwonawe, w trakcie rozwoju przybierają ciemnozieloną barwę, a część z nich jest obrzeżona kremowo-różową, nieregularną obwódką. Dojrzałe liście są podłużne, wąskie, lancetowate, długości 5-10 cm, na brzegach podwójnie piłkowane. Ciemnoróżowe, drobne kwiaty pojawiają się na przełomie czerwca i lipca na szczytach jednorocznych pędów. Kwiaty są zebrane w duże, płaskie kwiatostany typu baldachogrona. Ponieważ pręciki są wyraźnie dłuższe od płatków korony, nadają kwiatostanom lekki, puszysty wygląd. W trakcie kwitnienia krzewy odwiedzają motyle, trzmiele i pszczpły. Wprawdzie odmiana ‘Anthony Waterer’ istnieje na rynku od dawna, została wyhodowana pod koniec XIX wieku w szkółce Anthonego Waterera w Knaphill, w Anglii, to nadal cieszy się niesłabnącą popularnością i jest oferowana w większości polskich szkółek.

Tawuła japońska ‘Anthony Waterer’ najlepiej rośnie na glebach żyznych i umiarkowanie wilgotnych, ale należy do roślin tolerancyjnych, dlatego dobrze znosi gorsze warunki uprawy, w tym okresową suszę, zanieczyszczenie powietrza i zasolenie podłoża. Krzewy należy sadzić na stanowiskach słonecznych. Coroczne wiosenne cięcie, na wysokości 10-15 cm od ziemi, zapewnia utrzymanie zwartego pokroju oraz obfite kwitnie. Systematyczne obcinanie przekwitających kwiatostanów sprzyja zawiązywaniu kolejnych pąków kwiatowych. W ten sposób można wydłużyć okres kwitnienia roślin. Krzewy tawuły japońskiej są w pełni mrozoodporne, prawie w ogóle nie ulegają atakom szkodników i bardzo rzadko chorują.

Odmiana ‘Anthony Waterer’ może być stosowana jako roślina do okalania rabat, sadzenia przy drogach, chodnikach, wzdłuż ciągów komunikacyjnych oraz jako roślina okrywowa (sadzona w liczbie 4 sztuk na m2). Tawułę japońską można sadzić pojedynczo na rabatach, skalniakach i wrzosowiskach, ale w dużych ogrodach znacznie efektowniej prezentuje się w jednolitych nasadzeniach grupowych, zwłaszcza na skwerach i terenach parków, gdzie tworzy w okresie kwitnienia wyraziste, czerwone plamy. Krzew doskonale nadaje się do obsadzania przyulicznych pojemników, skrzyń i donic, które można także ustawiać na tarasach i balkonach o wystawie południowej.

PRODUCENCI

Wszechstronne zastosowanie dereni

Posted on by Weronika Gajkowska

Dereń Cornus to zróżnicowany rodzaj botaniczny, skupiający ok. 45 gatunków drzew, krzewów i krzewinek, z których większość naturalnie występuje w strefie klimatu umiarkowanego północnej półkuli.

Krajowe szkółki zrzeszone w Związku Szkółkarzy Polskich aktualnie oferują ponad 60 odmian 12 gatunków dereni. Znakomita większość z nich, dzięki małym wymaganiom, wysokiej zdrowotności oraz tolerancji na niekorzystne warunki uprawy, znajduje wszechstronne zastosowanie w zieleni miejskiej, przydrożnej i osiedlowej – od form sadzonych pojedynczo, przez szpalery, żywopłoty, nasadzenia grupowe, po krzewy i krzewinki okrywowe.

Na żywopłot

Gatunkiem sadzonym częściej w latach PRL-u na osiedlach i wzdłuż ciągów komunikacyjnych w formie ciętych żywopłotów był dereń jadalny (C. mas), zwany też dereniem właściwym. Jest to nieduże drzewo pochodzące z południowo-wschodniej Europy, Kaukazu i zachodniej Azji. W Polsce osiąga od 4 do 7 m wysokości, tworząc szeroką, zaokrągloną koronę, ale doskonale poddaje się formowaniu. Regularnie cięty tworzy gęste żywopłoty, wyjątkowo dobrze znoszące suszę. Gatunek ten łatwo rozpoznać po bardzo wczesnym terminie kwitnienia. Pąki kwiatowe zawiązują się już latem, są kuliste, osadzone na krótkich trzoneczkach. Kwiaty pojawiają się bardzo wcześnie, na kilka tygodni przed rozwojem liści. W zależności od temperatury rośliny kwitną od marca do kwietnia, ale w tym roku zakwitły już w lutym. Kwiaty są żółte, zebrane w główkowate kwiatostany średnicy 2 cm, intensywnie pachnące, aczkolwiek wiele osób uznaje ten zapach za mało przyjemny. Kwiaty zaopatrzone są w duży dysk miodnikowy wydzielający nektar, stanowiący źródło pierwszego cennego pokarmu dla pszczół oraz innych owadów zapylających. Liście rozwijają się w kwietniu i maju, są jajowate, zielone. Owoce dojrzewają w sierpniu i wrześniu, przypominają małe, wydłużone śliwki o ciemnoczerwonej, błyszczącej skórce i wiśniowym, soczystym miąższu. Można je spożywać na świeżo, chociaż ich smak jest dosyć cierpki. W warunkach miejskich takie owoce mogą być kłopotliwe. Na szczęście rośliny prowadzone w formie ciętych żywopłotów tworzą zdecydowanie mniej owoców, które opadają bezpośrednio na glebę pod krzewami, nie brudzą więc chodników i ulic, przy których rosną. Żywopłoty z derenia jadalnego należy przycinać zimą lub latem, bowiem rośliny cięte wczesną wiosną „płaczą”. Dereń jadalny rośnie zdrowo, jest bezproblemowy w utrzymaniu, toleruje suszę, znosi silne nasłonecznienie i cień.

Warto zwrócić uwagę na odmianę derenia jadalnego o ozdobnych liściach – ‘Variegata’, u której blaszki liściowe są otoczone nieregularną, białą obwódką. Jest to jedna z najstarszych odmian tego gatunku uprawiana w Europie jako roślina ozdobna i użytkowa już prawie od 200 lat. Natomiast do warunków miejskich mało nadaje się odmiana ‘Aurea’ – jej liście są często przypalone przez słońce w trakcie letnich upałów.

Najbardziej uniwersalne

Nie bez powodu dereń biały (C. alba) jest jednym z najpopularniejszych krzewów, masowo sadzonych na terenach zurbanizowanych. Praktycznie każda jego część jest dekoracyjna – ma czerwone pędy, ładne liście, kwiaty i owoce, dorodny pokrój. Jest też odporny na zanieczyszczenia środowiska i mało wymagający – niestraszny mu nawet najtęższy mróz, wytrzymuje suszę i zalanie, a także zasolenie podłoża.

Dereń biały naturalnie występuje na terenach Japonii, Korei, Mongolii, północnej części Rosji i Chin. Gatunek tworzy wysokie krzewy porastające wilgotne lasy i zarośla. W zieleni miejskiej i osiedlowej cenione są szczególnie odmiany o barwnych liściach – białoobrzeżonych: ‘Elegantissima’ i ‘Sibirica Variegata’ oraz żółtych lub żółto obrzeżonych: ‘Aurea’, ‘Gouchaultii’, ‘Spaethii’. Warte uwagi są też nowe odmiany o udoskonalonych cechach, wyselekcjonowane m.in. pod kątem zastosowań w mieście. Dobrym przykładem jest wprowadzona do handlu pod koniec XX w., kompaktowa odmiana Ivory Halo, znaleziona jako mutacja na odmianie ‘Elegantissima’. Roślina ta jest doceniana przede wszystkim za trwały i kompaktowy pokój – można ją stosować jako krzew okrywowy, nadaje się do sadzenia w pojemnikach i, co ważne, nie wymaga przycinania. Z kolei odmiana ‘Siberian Pearls’ przyciąga wzrok dopiero jesienią jaskrawą czerwienią przebarwiających się liści, bardziej intensywną niż u gatunku, czerwoną barwą pędów oraz białymi, licznymi, drobnymi owocami przypominającymi perły.

Podobnym do derenia białego jest pochodzący z Ameryki Północnej dereń rozłogowy (C. sericae syn. C. stolonifera), stosowany w zieleni osiedlowej i przydrożnej ze względu na atrakcyjną barwę jednorocznych pędów – żółtawą lub soczyście zieloną, charakterystyczną dla odmian ‘Buddy’s Yellow’ i ‘Flaviramea’ oraz czerwoną u odmian ‘Cardinal’ i ‘Hedgerow’s Gold’.

Gatunkiem rodzimym jest dereń świdwa (C. sanguinea). Polecane do zieleni miejskiej są odmiany, u których młode pędy pokrywa czerwona kora: ‘Midwinter Fire’, ‘Winter Beauty’ oraz ‘Green Light’ u której czerwone są wierzchołki pędów, zaś ich podstawy są zielone.

Kora na starszych pędach dereni traci z wiekiem intensywną barwę. Dlatego jeśli derenie mają zdobić miejskie rabaty i parki swoimi kolorowymi pędami (zwłaszcza zimą), należy je corocznie silnie przycinać wiosną, zanim rozpoczną wegetację. W ciągu sezonu wytworzą wówczas liczne pędy o wysokości ok. 1–1,5 m, pokryte intensywnie zabarwioną korą. Należy pamiętać, że derenie dobrze reagują jedynie na cięcie młodych pędów. Krzewy starsze, po silnym skróceniu starych pędów, regenerują się dużo gorzej i dłużej, a czasem mogą w ogóle nie odbić.

Opisane gatunki i ich odmiany są krzewami tolerującymi szerokie spektrum gleb i stanowisk. W miejscach nasłonecznionych kora wybarwia się bardziej intensywnie, ale wszystkie dobrze rosną także w półcieniu, są całkowicie odporne na mróz, rzadko porażane przez choroby i szkodniki. Krzewy najlepiej prezentują się sadzone w grupach. Warto je sadzić na szerokich pasach zieleni przyulicznej lub oddzielających jezdnie, na skarpach i nasypach, rondach, w parkach i na osiedlach. Dobrze prezentują się sadzone nad brzegami zbiorników wodnych.

Awangarda

Pochodzący ze wschodniej Azji dereń kousa (C. kousa) to najodpornieszy na mróz gatunek derenia tworzący ozdobne podsadki. Dotychczas była to roślina kolekcjonerska, uprawiana w ogrodach, ale wraz z postępującym ocieplaniem klimatu i łagodnymi zimami dereń kousa może zyskiwać na znaczeniu jako efektowna roślina do parków i ogrodów osiedlowych. W Polsce jest to zwykle wysoki krzew osiągający 5–7 m o eliptycznych liściach, które jesienią ładnie przebarwiają się na czerwono. Drobne, zielone kwiaty są zebrane w główkowate kwiatostany wyniesione na szypułkach, u podstawy których tworzą się po cztery bardzo atrakcyjne, białe (różowe) podsadki długości 5–6 cm. Roślina kwitnie w czerwcu i przez ok. miesiąc zachwyca swoją urodą. Kuliste owoce po dojrzeniu są czerwone i pachną truskawkami. Rośliny najlepiej sadzić w miejscach osłoniętych. Szkółki oferują także odmiany o barwnych liściach, jednak są one mniej odporne na mróz i gorzej zimują od odmian o liściach zielonych.

Innym mniej znanym, ale interesującym i odpornym na mróz gatunkiem jest dereń niski (C. pumila). Obszar jego naturalnego występowania pozostaje zagadką. Literatura anglosaska podaje, że pochodzenie gatunku jest nieznane, z kolei w publikacjach niemieckich roślina często jest pomijana. Niemniej dereń niski był notowany w uprawie już w 1890 r. Krzew charakteryzuje się gęstym i zwartym pokrojem, dorasta do 1,5 m wysokości i podobnej szerokości. Ma jajowate, ostro zakończone liście. Młode liście są purpurowo zabarwione, interesująco kontrastując z ciemną zielenią starszych liści. Drobne, białe kwiaty rozwijają się w maju lub czerwcu. Czarne, kuliste owoce dojrzewają jesienią i są chętnie zjadane przez ptaki. Krzew preferuje gleby żyzne, umiarkowanie wilgotne, ale dobrze rośnie także na przeciętnych glebach, na stanowiskach słonecznych lub półcienistych. Gatunek jest w pełni odporny na mróz, zdrowy. Nie wymaga cięcia, bo rośnie powoli i utrzymuje zwartą formę. Sadzony w gęstej rozstawie jest atrakcyjnym krzewem okrywowym polecanym do umacniania nasypów, skarp i stosowania w miejscach trudno dostępnych.

Najbardziej wymagającym, najtrudniejszym w utrzymaniu, ale też najniższym dereniem, wyjątkowo urodziwym za sprawą białych podsadek jest dereń kanadyjski (C. canadensis). W mieście gatunek ten może być stosowany tylko w parkach, w piętrze runa, jako roślina okrywowa sadzona pod koronami drzew oraz wysokich krzewów. Ta niska krzewinka kwitnie w maju, tworząc po cztery duże, białe podsadki pod każdym kwiatostanem oraz kuliste, intensywnie czerwone i bardzo dekoracyjne owoce. Roślina dobrze zadarnia grunt, ale tylko wówczas, gdy ma żyzne, wilgotne, przepuszczalne i kwaśne podłoże.

dr Wiesław Szydło

Związek Szkółkarzy Polskich

Wiśnia wczesna ‘Kojou-no-mai’

Posted on by Weronika Gajkowska

Prunus incisa 'Kojou-no-mai'
Wiśnia wczesna 'Kojou-no-mai'

Rodzaj Prunus najczęściej kojarzymy z roślinami owocowymi - wiśniami, czereśniami, morelami, brzoskwiniami i śliwami, tymczasem w ofercie szkółek znajduje się cały szereg gatunków i odmian  ozdobnych, wykorzystywanych do dekoracji ogrodów, działek, a nawet tarasów i balkonów.

Ojczyzną i źródłem wielu uprawianych na całym świecie ozdobnych odmian wiśni i śliw jest Japonia, kraj, w którym wspomniane drzewa są obdarzane wyjątkową atencja oraz szacunkiem. Dla Japończyków czas kwitnienia wiśni jest okazją do spotkań w gronie rodziny i znajomych, celebracji piękna natury oraz udziału w licznych imprezach kulturalnych organizowanych na świeżym powietrzu w ramach Ume Hanami - festiwalu kwitnącej śliwy oraz Hanami – święta kwitnących wiśni.

Ponieważ nie każdy może sobie pozwolić na posadzenie w ogrodzie drzew osiągających spore rozmiary popularnością cieszą się odmiany karłowe. Jedną z takich odmian, nadających się  do uprawy w niewielkich ogrodach przydomowych, na działkach, a nawet w pojemnikach na balkonach i tarasach, jest wiśnia wczesna ‘Kojou-no-mai’.

Ta wolno rosnąca, kompaktowa odmiana jest zwykle oferowana w dwóch formach – tradycyjnego krzewu o zaokrąglonym pokroju oraz w formie piennej – w postaci miniaturowego drzewka o kulistej lub jajowatej koronie, uzyskanego przez zaszczepienie na podkładce. Roślina charakteryzuje się tworzeniem cienkich, gęsto ułożonych, zygzakowato powyginanych pędów, przyciągających uwagę zwłaszcza w okresie bezlistnym. Dzwonkowate kwiaty mają do 2 cm średnicy, są zbudowane z białych płatków wyłaniających się z purpurowego kielicha, są zebrane po kilka w kwiatostanach, przyjemnie pachną. Kwiaty rozwijają się w kwietniu, wraz z rozwijającymi się liśćmi. Liście są niewielkie, mają od 1 do 3 cm długości, są odwrotne jajowate, ząbkowane na brzegach, jasnozielone. Jesienią, przed opadaniem, przebarwiają się na pomarańczowo i czerwono.

Wiśnia wczesna ‘Kojou-no-mai’ rośnie powoli, dorasta do 2-3 m wysokości, naturalnie zagęszcza się, więc nie wymaga cięcia formującego, które ze względów fitosanitarnych jest wręcz odradzane. Roślina preferuje gleby żyzne, przepuszczalne, umiarkowanie wilgotne, stanowiska słoneczne. Odmiana jest w pełni mrozoodporna, może być uprawiana na terenie całego kraju. Doskonale sprawdza się sadzona na rabatach w towarzystwie krzewów liściastych oraz iglastych, a także bylin. Wyjątkowo atrakcyjne prezentują się formy pienne, sadzone w miejscach eksponowanych.

PRODUCENCI

Najlepsze byliny okrywowe

Posted on by Weronika Gajkowska

Byliny zadarniające, zwane okrywowymi, to zyskująca na popularności grupa roślin, coraz chętniej wykorzystywana w zieleni parkowej i osiedlowej.

Sadzone w zwartej masie byliny tworzą estetyczne, trwałe kompozycje, przynosząc wiele korzyści ekologicznych. Przy tym wcale nie są kosztowne w utrzymaniu.

Bergenie

Bergenie to byliny z rodziny skalnicowatych, wyróżnia się ich 10 gatunków. Wszystkie pochodzą z Azji, występują na obszarze od Himalajów na południu po Syberię na północy kontynentu. W naturze rosną w wilgotnych miejscach na terenach skalistych i na urwiskach. Są tolerancyjne w stosunku do siedliska, zadawalają się przeciętną glebą ogrodową. W Polsce popularnie uprawia się dwa gatunki bergenii – sercowatą (B. cordifolia) oraz orzęsioną (B. ciliata), a także odmiany pochodzenia mieszańcowego.
Bergenia sercowata to zimozielona bylina okrywowa o pełzających po ziemi, grubych kłączach, z których wyrastają duże, okrągłe w zarysie liście zebrane w okazałe rozety. Blaszki liściowe są ciemnozielone, skórzaste, gładkie i błyszczące, osadzone na grubych ogonkach liściowych. Jesienią liście lekko czerwienieją. Roślina zakwita wiosną, pod koniec kwietnia oraz na początku maja, tworzy grube, czerwonawe pędy kwiatostanowe, na których rozwijają się liczne, dzwonkowate kwiaty, w pełni kwitnienia szeroko otwarte. W zależności od odmiany kwiaty mogą być różowe, czerwone, purpurowe, kremowe lub białe.

Bergenia orzęsiona jest nieco niższa, dorasta do 30–40 cm wysokości. Jej duże, okrągłe liście są pokryte gęstymi włoskami, chociaż bywają również formy z liśćmi owłosionymi jedynie po stronie spodniej lub wyłącznie na brzegach. Roślina zakwita już na przełomie marca i kwietnia, a więc znacznie wcześniej od bergenii sercolistnej. Dzwonkowate, różowe kwiaty w czasie kwitnienia przyciągają spragnione nektaru owady zapylające wybudzone z zimowego letargu.
Bergenie są roślinami długowiecznymi, wytrzymałymi i łatwymi w uprawie. Dobrze rosną na przeciętnych, umiarkowanie wilgotnych glebach, na stanowiskach półcienistych. Dosyć dobrze radzą sobie w okresie suszy. Sadzone na stanowiskach słonecznych kwitną bardziej obficie, ale wymagają utrzymywania wyższej wilgotności podłoża. Oba gatunki są całkowicie mrozoodporne, nadają się do uprawy w całym kraju. Świetnie nadają się do sadzenia na rabatach, zwłaszcza do zadarniania dużych powierzchni parkowych. Można je sadzić w ogrodach skalnych, alpinariach oraz nad brzegami zbiorników wodnych, które umacniają i chronią przed erozją. Wspaniale prezentują się przez cały rok, ale najbardziej przyciągają uwagę wiosną, gdy kwitną.
Obok kilkudziesięciu dostępnych w handlu odmian bergenii warto zwrócić uwagę na nowe odmiany z serii Dragonfly (‘Dragonfly’, ‘Angel Kiss’, ‘Sakura’). Charakteryzują się one bardzo obfitym kwitnieniem oraz drobniejszymi liśćmi, które jesienią przybierają czekoladową barwę.

Egzotyczne epimedia

Epimedia (Epimedium) to nie mniej wartościowe niż bergenie, lecz mało znane byliny, które powoli zaczynają pojawiać się w zieleni parkowej i osiedlowej. Ponieważ rośliny te tworzą kłącza, za pomocą których się rozrastają, wiele z nich doskonale nadaje się zadarniania i okrywania terenu, zwłaszcza pod koronami drzew.

Rodzaj Epimednium liczy ok. 50 gatunków roślin wieloletnich naturalnie występują w lasach południowej Europy, północno-zachodniej Afryki oraz Azji. Są dosyć blisko spokrewnione z berberysami. Wiele z ich to endemity występujące tylko w południowych Chinach, gdzie wykorzystywano je w tradycyjnej medycynie chińskiej – stosowane w ziołowych mieszankach miały zapewniać długowieczność.

Ze względu na pochodzenie i mrozoodporność nie wszystkie gatunki epimedium nadają się do uprawy w Polsce. Jednym z niekłopotliwych w utrzymaniu, polecanym do sadzenia na terenie całego kraju jest pochodzące z terenów Mandżurii, Korei Północnej i Japonii epimedium wielkokwiatowe (E. grandiflorum). Gatunek ten tworzy nie tylko ozdobne liście, ale też atrakcyjne kwiaty, przypominające swoim wyglądem egzotyczne owady. Na szczególną uwagę zasługuje wyhodowana w USA odmiana ‘Purple Pixie’ – roślina o półzimozielonych liściach i fioletowo-purpurowych kwiatach. Dorasta do 30 cm wysokości. Liście są zielone, z drobnymi kolcami na brzegach. Młode liście są brązowo zabarwione. W maju rozwijają się dosyć duże w porównaniu do innych gatunków epimedium, różowe kwiaty z długimi, białymi ostrogami. Kwiaty te przypominają kwiaty orlików, ale są delikatniejsze, zebrane w wyrastające ponad liście kwiatostany. Epimedium alpejskie (E. alpinum) to gatunek pochodzący z Europy Południowej. W naturalnych warunkach górskich osiąga zaledwie 6 cm wysokości, uprawiany w ogrodach dorasta do 30 cm. Tworzy jajowate liście długości 12 cm, na brzegach pokryte kolcami. Drobne kwiaty rozwijają się w maju, są zebrane w kwiatostanach. Główną ozdobą rośliny są jednak liście, szybko tworzące wspaniałą, grubą matę.

Epimedium czerwone (E. rubrum) to gatunek uzyskany ze skrzyżowania epimedium alpejskiego i wielokwiatowego. Jego cechą charakterystyczną są przebarwiające się na czerwono, bardzo efektowne i dekoracyjne liście. Roślina tworzy gęste, zwarte kępy dorastające do 30–40 cm wysokości. Od kwietnia do maja pojawiają się niewielkie, biało-czerwone kwiaty z żółtymi pylnikami, zebrane w luźne, wiechowate kwiatostany. Jesienią liście stają się czerwono-brunatne. Epimedium czerwone zostało wyróżnione przez brytyjskie Royal Hortticulture Society nagrodą Award of Garden Merit, przyznawaną roślinom o nieprzeciętnych walorach ozdobnych i uprawowych.

Epimedia najlepiej rosną na stanowiskach półcienistych lub cienistych, na glebach żyznych, umiarkowanie wilgotnych, przepuszczalnych. Starsze rośliny dosyć dobrze wytrzymują niedobór wody. Najlepiej sprawdzają się sadzone w dużych grupach pod koronami drzew i krzewów w parkach, ogrodach naturalistycznych oraz na rabatach bylinowych. Wraz z bergeniami stanowią ciekawą alternatywę dla skądinąd niezbyt licznej grupy bylin okrywowych tworzących wiosną kwiaty. Komponowanie odmian o różnej barwie liści i kwiatów pozwala uzyskać bardzo efektowne kobierce. Rośliny można uprawiać także w pojemnikach wykorzystywanych do dekoracji zacienionych.

Bodziszki

Bodziszek (Geranium) to ciekawy rodzaj botaniczny obejmujący ok. 450 gatunków bylin oraz roślin jednorocznych występujących na półkuli północnej. W Polsce naturalnie rośnie ok. 15 gatunków zaliczanych do rodzaju Geranium. Odmiany ogrodowe bodziszków są cenione ze względu na dekoracyjne ulistnienie oraz obfite kwitnienie. Są to w przeważającej większości byliny, które dosyć szybko zarastają przeznaczone im zagony czy rabaty. Wiele z dostępnych odmian doskonale nadaje się nie tylko do uprawy w ogrodach przydomowych, ale również na miejskich kwietnikach, w zieleni osiedlowej oraz jako runo w widnych parkach miejskich.

Jedną z ciekawszych odmian mieszańcowych bodziszka, charakteryzującą się wyjątkowo obfitym i długotrwałym kwitnieniem, jest bodziszek Rozanne. Jest to odmiana odkryta pod koniec lat 80. XX w. przez Rozanne Waterer w jej ogrodzie w Kilve w Anglii. Jej uwagę zwrócił okaz, który kwitł bez przerwy od czerwca do listopada i silnie się rozrastał. W 1991 r. Rozanne Waterer zainteresowała nowym mieszańcem szkółkę Blooms of Bressingham, która rozmnożyła go i po raz pierwszy zaprezentowała światu podczas londyńskiej wystawy Chelsea Flower Show w 2000 r. Wytrzymałość na zróżnicowane warunki uprawy oraz bogate walory ozdobne nowej odmiany spowodowały, że szybko stała się popularna w Europie i poza jej granicami. Otrzymała wiele prestiżowych nagród branży ogrodniczej, czego ukoronowaniem był tytuł „Rośliny stulecia”, przyznany z okazji 100-lecia Chelsea Flower Show. Bodziszek Rozanne tworzy okazałe kępy dorastające do 40 cm wysokości. Liście ma klapowane, żywo zielone, jesienią czerwieniejące. Duże, do 5 cm średnicy, niebieskoliliowe kwiaty z jaśniejszym środkiem, osadzone są na szypułkach pojedynczo, w parach lub zebrane po kilka. Pojawiają się licznie od czerwca. Kwitnienie jest wyjątkowo długie jak na bylinę – trwa nieprzerwanie do jesiennych przymrozków. Jego obfitość mogą jedynie osłabiać susze i upały, które niekorzystnie wpływają też na wielkość kwiatów. Bodziszek ten znosi jednak wysoką temperaturę, jest ponadto tolerancyjny wobec gleby, o ile tylko jest przepuszczalna (najlepiej, gdy pozostaje stale lekko wilgotna). Preferuje stanowisko półcieniste, ale może rosnąć również w słońcu albo ewentualnie w cieniu.

Jednym z ciekawszych gatunków, wykorzystywanych jako roślina okrywowa i zadarniająca, jest także bodziszek korzeniasty (G. macrorrhizum). Gatunek ten naturalnie występuje w południowo-wschodnich Alpach, Apeninach, na Bałkanach i w Karpatach. Jest to niska bylina o szerokim, kępiastym pokroju, dorastająca do 30-40 cm wysokości, rozrastająca się na boki za pomocą krótkich, podziemnych rozłogów. Zielone liście i łodygi rośliny gęsto pokrywają gruczołowate włoski. Jesienią liście lekko przebarwiają się na czerwono. Roślina kwitnie od maja do lipca, tworząc różowoczerwone kwiaty zbudowane z pięciu okrągłych, zachodzących na siebie płatków. W trakcie kwitnienia rośliny wabią motyle oraz inne owady zapylające.

Kolejnym wartościowym bodziszkiem wykorzystywanym w parkach i ogrodach jako roślina okrywowa i zadarniająca jest bodziszek kantabryjski (G ×cantabrigense) ‘Cambridge’ uzyskany ze skrzyżowania bodziszka dalmackiego (G. dalmaticum) z bodziszkiem korzeniastym (G. macrorhizum). Dorasta on do 30 cm wysokości. Jego liście z wierzchu są pokryte delikatnym kutnerem, od spodu są matowe, aromatyczne. Od czerwca do lipca rozwijają się ozdobne, różowe kwiaty. Po przekwitnieniu płatki korony opadają, ale ozdobne pozostają zrośnięte ze sobą na kształt żebrowanej beczułki działki kielicha. Do bodziszków szybko zadarniających duże powierzchnie zalicza się również bodziszek żałobny (G. pheum) ‘Samobor’, kwitnący na przełomie wiosny i lata. Roślina ta tworzy purpurowoczarne kwiaty oraz bardzo oryginalne liście pokryte dużymi, brązowymi plamami. Bodziszek żałobny jest też spotykany w odmianie ‘Album’ o białych kwiatach.

Wymienione bodziszki są bylinami łatwymi w uprawie, zdrowymi, odpornymi na mróz i krótkotrwałe okresy suszy. Dobrze rosną na stanowiskach słonecznych lub półcienistych, na glebach przeciętnych, wilgotnych, przepuszczalnych. Byliny te najpiękniej prezentują się sadzone w grupach, w liczbie 3–7 sztuk na 1 m2. Nadają się do zadarniania gleby pod świetlistymi koronami drzew, sadzenia wzdłuż ścieżek i alejek spacerowych, tworzenia kwiatowych dywanów i rabat – zarówno w zieleni parkowej, osiedlowej czy ogrodach przydomowych.

Paweł Kudelski        

2019 - Kazimierz Dolny

Posted on by Weronika Gajkowska

18-19 listopada 2019 r. w Kazimierzu Dolnym odbyło się XXIX Zwyczajne Walne Zgromadzenie Członków Związku Szkółkarzy Polskich.

Walne Zgromadzenie

Na tegoroczne Walne Zgromadzenie Członków ZSzP przybyło 97 osób, w tym 75 członków Związku. Obradom przewodniczył Marek Majewski. Funkcję skretarza pełnił Mateusz Milczyński. Zebrani minutą ciszy uczili pamięć zasłużonych członków ZSzP, których pożegnaliśmy w minionym roku: śp. Danuty Ulińskiej oraz śp. Kazimierza Kulasa. Przewodniczący podkreślił ich niebywałe zaangażowanie w budowanie stowarzyszenia.

Następnie prezes ZSzP Wojciech Wróblewski przedstawił nowych członków zwyczajnych:

Uczestnicy zjazdu zapoznali się z działaniami zarządu ZSzP w okresie ostatniego roku przedstawionymi przez prezesa Wojciecha Wróblewskiego, wysłuchali sprawozdań komisji rewizyjnej oraz sądu koleżeńskiego, a także sprawozdania z działalności Agencji Promocji Zieleni. Walne Zgromadzenie jednogłośnie udzieliło zarządowi absolutorium. Istotnym punktem corocznych spotkań jest dyskusja, dotycząca przyszłych działań stowarzyszenia, zakończona przegłosowaniem wniosków i uchwał.

Uroczysta kolacja

Zwieńczeniem pierwszego dnia była uroczysta kolacja. Jej oficjalną część rozpoczęło wręczenie najwyższego wyróżnienia w stowarzyszeniu - tytułu Członka Honorowego Związku Szkółkarzy Polskich. XXIX Walne Zgromadenie Członków przyznało tytuł Panu Emilowi Homie w podziękowaniu za wybitny wkład w rozwój Związku. Pan Emil Homa nie krył radości z wyróżnienia. Dziękując podkreślił, że praca społeczna na rzecz Związku zawsze przynosiła mu satysfakcję i radość. Warto przypomnieć, że Związek ma w tej chwili trzech Członków Honorowych, a są nimi: Jan Grąbczewski, Lucjan Kurowski i Emil Homa.

Następnie Prezes Wojciech Wróblewski wręczył Srebrne Odznaki Honorowe Związku Szkółkarzy Polskich. Otrzymali je: Anna Ciepłucha-Kowalska, Anita Piątkowska-Krzewicka oraz Adam Ważyński. Wyróżnienia przyznane zostały za wkład w rozwój ZSzP.

Uroczystą kolację uświetnił występ wszechstronnego artysty - gitarzysty i barda - Marka Korzemskiego. Natomiast muzykę do tańca zapewnił zespół Jazz-Event-Band. Zabawa przebiegała w doskonałej atmosferze i przeciągnęła się niemal do rana.

Wycieczki do szkółek ZSzP

Bardzo pogodny i słoneczny drugi dzień  zjazdu rozpoczęliśmy od wizyty w dwóch zrzeszonych szkółkach regionu lubelskiego - Szkółek KUROWSCY oraz Szkółki PIECH.

Po pierwszej z nich oprowadzeni zostaliśmy przez trzy pokolenia rodziny - Lucjana Kurowskiego, Grzegorza Kurowskiego oraz Jakuba Kurowskiego. Jak wspomniał żartobliwie Pan Lucjan, Szkółki KUROWSCY to PGR - Prywatne Gospodarstwo Rodzinne. Powstało ono w 1960 roku na powierzchni zaledwie 12 arów. Dziś to 38 ha upraw, w tym 19 z nich stanowią uprawy pojemnikowe. Wycieczkę rozpoczęliśmy od obejrzenia ogrodu pokazowego oraz kolekcji narodowych odmian uprawnych Berberis thunbergii i Hydrangea paniculata. Następnie przeszliśmy na teren szkółki - jej asortyment liczy ponad 500 gatunków i odmian w ciągłej sprzedaży. Na zakończenie zaproszeni zostaliśmy na poczęstunek, podczas którego właściciele gospodarstwa odpowiadali na pytania ze strony kolegów.

Drugą odwiedzoną przez szkółkarzy firmą była rodzinna Szkółka Piech. Miłość do roślin czuć było już od pierwszych kroków postawionych w gospodarstwie. Jak sami właściciele wspominają są zakochani w naturze, świadomi korzyści, jakie człowiek dzięki niej odnosi i z dumą promują modę na zazielenianie przestrzeni. Z tego właśnie powodu gospodarze dokładają wszelkich starań, by rośliny były najwyżej jakość. Wizytę rozpoczęliśmy od przejazdu po części gruntowej. Powierzchnia upraw zajmuje tu bowiem 32 hektary. Następnie wyruszyliśmy na spacer po terenie kontenerowni i tuneli, gdzie mogliśmy obejrzeć ekspozycję zimową, dającą możliwość zapoznania się z asortymentem szkółki. Zwieńczenie wycieczki stanowił słodki poczęstunek, podczas którego mogliśmy wymienić się wrażeniami z całego dnia.

Wykłady

Drugą połowę dnia wypełniły następujące wykłady i prezentacje.

Rejestracja podmiotów profesjonalnych i paszportowanie roślin w oparciu o rozporządzenie 2016/2031
Agnieszka Sahajdak - Dyrektor Biura Nadzoru Fitosanitarnego i Współpracy Międzynarodowej, GIORiN
Ewa Półtorak - Główny specjalista Biura Nadzoru Fitosanitarnego i Współpracy Międzynarodowej, GIORiN

Rola i zadania Ośrodków Doradztwa Rolniczego
Borys Gruszewski - kierownik Powiatowego Zespołu Doradztwa Rolniczego w Częstochowie

Horticultural EXPO 2024 Łódź, Natura miasta - prezentacja projektu
Maciej Riemer, Anna Wierzbicka – kierownicy projektu EXPO Horticultural 2024, Urząd Miasta Łodzi

Szczególnie dużym zainteresowaniem cieszył się wykład dotyczący paszportowania roślin. Wzieli w nim udział nie tylko szkółkarze, ale również zgłoszeni przez nich pracownicy.

Nocne zwiedzanie Kazimierza Dolnego

Ostatnią atrakcją tegorocznego zjazdu było Nocne Zwiedzanie Kazimierza. Podczas spaceru po kazimierskim rynku, dowiedzieliśmy się wielu interesujących faktów, poznaliśmy wiele historii, odwiedziliśmy Cmentarz Żydowski "Kirkut", gdzie znajduje się ściana płaczu zbudowana z uratowanych podczas II Wojnie Światowej macew. Na zakończenie tego listopadowego, wieczornego spaceru przeszliśmy z pochodniami po wąwozie.

XXIX Walne Zgromadzenie Członków Związku Szkółkarzy Polskich przeszło do historii jako bardzo udane. Wysoko oceniono też obiekt, w którym zjazd się odbywał - Hotel Król Kazimierz.

Cis pospolity 'Fastigiata'

Posted on by Weronika Gajkowska

Taxus baccata 'Fastigiata'
Cis pospolity 'Fastigiata'

Cis pospolity jest gatunkiem rodzimym, naturalnie występującym na terenie kraju. W uprawie nie jest tak popularny, jak cis pośredni, ale wśród jego odmian kilka zasługuję na szczególną rekomendację.

Cis pospolity ‘Fastigiata’ to jedna z popularniejszych odmian tego gatunku, chętnie uprawiana w przydomowych ogrodach w krajach Europy Zachodniej. W sprzedaży bywa oferowana pod nazwą synonimiczną ‘Hibernica’, a w Wielkiej Brytanii i Irlandii pod nazwami zwyczajowymi nawiązującymi do miejsca, w którym ją odkryto: „The Irish Yew” lub „Florence Court Yew”. Odmiana została bowiem wyselekcjonowana na wzgórzach Florence Court w 1780 r. przez irlandzkiego rolnika o nazwisku Willis.

Cis pospolity ‘Fastigiata’ jest wielopędowym krzewem iglastym o szerokokolumnowym pokroju i umiarkowanym tempie wzrostu. Po 10 latach uprawy dorasta do 1,5 m wysokości. Docelowo osiąga 3 do 5 m wysokości. Wszystkie pędy są wzniesione, wyprostowane, sztywne, ułożone wobec siebie blisko i równolegle. Młode gałązki pokrywa oliwkowa kora. Ciemnozielone, błyszczące igły mają do 2-3 cm długości i około 1,5 mm szerokości, są ułożone niemal prostopadle w stosunku do pędów, okalając je równomiernie. Cis pospolity ‘Fastigiata’ jest odmianą żeńską, zawiązującą nasiona otoczone czerwonymi, jadalnymi osnówkami (jedyna część cisa pozbawiona trującej taksyny). Ponieważ rośliny o podobnym pokroju uzyskiwano wielokrotnie z wysiewu nasion, w handlu pod tą samą nazwą bywają oferowane także formy męskie. Podobne odmiany to także ‘Fastigiata Robusta’ i ‘Erecta’.

Cis pospolity ‘Fastigiata’ dobrze rośnie zarówno w cieniu, jak i w miejscach nasłonecznionych, na glebach zasobnych w składniki pokarmowe, wilgotnych, najlepiej głębokich, świeżych i wapiennych, nie znosi natomiast terenów podmokłych oraz okresowo zalewanych. W ostre zimy, na wschodzie kraju, może przemarzać, ale podobnie jak inne cisy charakteryzuje się doskonałymi właściwościami regeneracyjnymi. Ze względu na regularny pokrój i powolne tempo wzrostu nie wymaga cięcia. Roślina długowieczna, rzadko atakowana przez szkodniki. Wyjątkiem jest misecznik. Szkodnik ten żeruje na pędach i liściach, ukrywając się pod małymi, brązowymi miseczkami. Miseczniki najskuteczniej zwalcza się w czerwcu, gdy wylęgają się młode larwy, stosując oprysk odpowiednim środkiem ochrony roślin.

Cis pospolity ‘Fastigiata’ jest jedną z ładniejszych odmian kolumnowych polecanych do uprawy w niewielkich ogrodach przydomowych, gdzie ze względu na brak miejsca nie można zastosować form silnie rosnących. Dobrze prezentuje się sadzony pojedynczo lub w grupach, w kompozycjach z innymi roślinami iglastymi, a także w formie szpalerów. Doskonale nadaje się do sadzenia w miejscach cienistych.

PRODUCENCI

Międzynarodowa Wystawa ZIELEŃ TO ŻYCIE & FLOWER EXPO POLSKA – z rekomendacją AIPH!

Posted on by Urszula Pilaszek

Organizowana od prawie 30 lat z inicjatywy Związku Szkółkarzy Polskich i dobrze zakorzeniona w międzynarodowej branży ogrodniczej wystawa ZIELEŃ TO ŻYCIE wraz z florystycznym segmentem FLOWER EXPO POLSKA zyskała nowy atut. Jako pierwsze tego typu wydarzenie w Polsce została wpisana na listę profesjonalnych targów z rekomendacją AIPH (International Association of Horticultural Producers) – działającego i znanego na całym świecie stowarzyszenia. 

W konsekwencji  tegoroczna, odbywająca się w dniach 3-4-5 września 2020 w EXPO XXI w Warszawie 28. edycja Międzynarodowej Wystawy ZIELEŃ TO ŻYCIE & FLOWER EXPO POLSKA, przykuje uwagę jeszcze szerszego spektrum odbiorców.

 

Promocja – duży zasięg, nowe możliwości

Międzynarodowa Wystawa ZIELEŃ TO ŻYCIE & FLOWER EXPO POLSKA znalazła się w elitarnym gronie innych renomowanych targów z rekomendacją AIPH, takich jak: IPM Essen, FlowersExpo w Moskwie, GreenTech w Amsterdamie, Flormart w Padwie.

Rekomendacja ta umacnia międzynarodową pozycję, a zarazem jest potwierdzeniem jakości ZIELEŃ TO ŻYCIE & FLOWER EXPO POLSKA. Partnerstwo AIPH otwiera przed organizatorami wystawy nowe możliwości, a także kierunki rozwoju, zapewnia wspólne działania oraz wsparcie międzynarodowych ekspertów, którzy reprezentując „zieloną” i kwiaciarską branżę, dzielą się swoją wiedzą i bogatym doświadczeniem.

zszp

www.zielentozycie.pl

Znakomitą okazją do prezentacji warszawskich targów na światowym forum był Wiosenny Kongres AIPH 2020, który odbył się w Miami (USA) na początku marca. Natomiast jesienna edycja Kongresu, który zgromadzi członków tej międzynarodowej organizacji ogrodniczej, odbędzie się po raz pierwszy w Polsce, w Warszawie w dniach od 31 sierpnia do 4 września. Blisko 80 uczestników Kongresu AIPH, którzy przyjadą z całego świata, zwiedzi wystawę ZIELEŃ TO ŻYCIE & FLOWER EXPO POLSKA 2020 w jej pierwszym dniu, czyli 3 września. Co więcej – wydelegowany przez AIPH ekspert zasiądzie w jury Konkursu Roślin Nowości, który stanowi jedną z głównych atrakcji targów.

Nowości odmianowe – wyróżnik wystawy ZIELEŃ TO ŻYCIE

Konkurs Roślin Nowości jest unikatowym źródłem aktualnej wiedzy o nowych odmianach roślin oraz ich zastosowaniu. Zgłaszane odmiany, dają zaś przegląd tendencji istniejących w „zielonej” branży – między innymi są odpowiedzią na zmiany dotyczące środowiska oraz zapotrzebowania rynku, zarówno w przypadku dużych inwestycji w przestrzeni miejskiej, jak i aranżacji prywatnych ogrodów.

Nowości odmianowe są niezmiennie „znakiem firmowym” warszawskich targów; nieustannie budzą emocje i zainteresowanie zwiedzających jako siła napędowa sektora roślin ozdobnych oraz wyraz pasji do świata zieleni i kwiatów. Organizowany od 2004 roku Konkurs Roślin Nowości, przyczynia się do popularyzacji najcenniejszych dzieł hodowlanych z różnych krajów, w tym z Polski. Prezentacja konkursowa - która jest zawsze w centrum uwagi w głównej sali wystawy - daje szansę prezentacji osiągnięć przedstawicielom zielonego przemysłu. Zwycięskie rośliny otrzymują prestiżowe wyróżnienia, a informacje o tych zarówno nagrodzonych, jak i zgłoszonych pojawiają się w polskich i zagranicznych mediach, co buduje zainteresowanie odbiorców i pozwala na wyróżnienie oferty.

WŁĄCZ ZIELEŃ! – hasło 2020

Działając globalnie, organizatorzy Międzynarodowej Wystawy ZIELEŃ TO ŻYCIE & FLOWER EXPO POLSKA nie zapominają o jej lokalnym znaczeniu i wpływie na rozwój rynku krajowego oraz krajobrazu. Hasło tegorocznej edycji – WŁĄCZ ZIELEŃ! stanowi mocne wezwanie do natychmiastowego działania skierowane do każdego, kto żyje w warunkach zmian klimatu

i rozumie wartość inicjatyw Zielonego Miasta. Zachęca do przestawienia myślenia i takiego postępowania, by zieleń znalazła się na każdym wolnym skrawku otaczającej nas przestrzeni. Hasło tegorocznej edycji konsekwentnie wpisuje się w szerokie spektrum działań, które są promowane od prawie 3 dekad wokół „najbardziej zielonej” polskiej wystawy, gdzie to właśnie rośliny są w centrum uwagi. Wszystkie te wysiłki mają na celu zachęcenie ludzi do odkrywania zieleni na nowo, korzystania ze wszystkich jej zalet, świadomego używania roślin i zwiększania ich ilości w ogrodach prywatnych, a także w środowisku miejskim.

Międzynarodowa Wystawa ZIELEŃ TO ŻYCIE & FLOWER EXPO POLSKA 2020

  • termin – 3-4-5 września 2020
  • lokalizacja – EXPO XXI, ul. Prądzyńskiego 12/14, Warszawa
  • organizatorzy – Związek Szkółkarzy Polskich i Agencja Promocji Zieleni
  • kontakt i informacje – tel. (+48 22) 435 47 20 (21), e-mail: kontakt@zielentozycie.pl
  • www.zielentozycie.pl