Miesiąc: listopad 2013

Picea omorika 'Pendula'
świerk serbski 'Pendula'

Świerk serbski to eleganckie drzewo iglaste, doskonale przystosowane do uprawy w warunkach klimatycznych Polski. Jest to endemit i relikt trzeciorzędowy, naturalnie spotykany tylko na niewielkim obszarze w dolinie rzeki Driny płynącej przez góry Bośni i Hercegowiny. W odróżnieniu od krajowego gatunku, świerk serbski jest mniej wymagający pod względem uprawy. Obok świerka kłującego jest to jeden z najcenniejszych gatunków ozdobnych przeznaczonych do sadzenia na terenach miejskich, w zieleni osiedlowej oraz ogrodach prywatnych.

Świerk serbski ‘Pendula’ to oryginalna, stara odmiana uprawiana od prawie stu lat, wyselekcjonowana spośród roślin uzyskanych z wysiewu nasion. Jest to piękna forma drzewiasta o wąskim, płaczącym pokroju, dorastająca po 20 latach uprawy do 10-12 m wysokości. Gałęzie boczne są skierowane do dołu odchylając się łukowato na zewnątrz, a drobne gałązki zwisają. U starszych egzemplarzy gałęzie zwisają wzdłuż pnia. Płaskie igły długości do 2 cm są dosyć szerokie, mają zaokrąglone wierzchołki. Od spodu na igłach widoczne są woskowe paski, od góry igły są ciemnozielone i błyszczące. Srebrzysto-niebieska spodnia strona igieł uwidacznia się na odwróconych gałązkach, tworząc ciekawy efekt kolorystyczny. Młode rośliny w pierwszych latach uprawy w szkółce są przywiązywane do bambusowego palika w celu wyprowadzenia przewodnika. Później, po wytworzeniu silnego pędu przewodniego, nie wymagają pomocy i same tworzą prosty pień.

Świerk serbski, dobrze rośnie na glebach świeżych, przepuszczalnych, gliniasto-piaszczystych, lekko kwaśnych, w miejscach umiarkowanie wilgotnych, lecz nie podmokłych. W przypadku zalewania systemu korzeniowego rośliny mogą być porażane przez patogeny glebowe powodujące ich zamieranie. Jednak gatunek ten jest rzadko atakowany przez szkodniki lub porażany przez choroby. Nie wymaga też żadnych specjalnych zabiegów pielęgnacyjnych. Rośliny należy sadzić na stanowiskach słonecznych, otwartych lub zamkniętych, bowiem gatunek i jego odmiany są u nas w pełni odporne na mróz. Istotną zaletą świerka serbskiego jest wysoka tolerancja na suszę, a także na suche i zanieczyszczone powietrze. Dlatego coraz częściej, zarówno w mieście jak i na prowincji, możemy spotkać szpalery właśnie ze świerka serbskiego.

Niezwykle ozdobna i oryginalna forma płacząca ‘Pendula’ cieszy się sporym zainteresowaniem kolekcjonerów i miłośników roślin. Odmiana ta najlepiej prezentuje się w miejscach wyeksponowanych sadzona pojedynczo lub w niewielkich grupach, np. po 3 sztuki. Może pełnić rolę tzw. strażnika, czyli rośliny posadzonej po obu stronach bramy wjazdowej na posesję, w sąsiedztwie reprezentacyjnego wejścia do budynku lub oddzielnie, jak tzw. soliter. Wąski pokrój sprawia, że drzewo możemy posadzić nawet w niewielkim ogródku przydomowym.

Thuja occidentalis ‘Globosa’
żywotnik zachodni 'Globosa'

Szybko rosnąca odmiana żywotnika zachodniego ‘Globosa’ należy do grupy krzewów iglastych o pokroju kulistym. Swoją formę roślina zawdzięcza temu, że nie tworzy przewodnika, a wszystkie jej pędy rosną równorzędnie i w podobnym tempie. ‘Globosa’ jest bardzo starą odmianą żywotnika, notowaną w uprawie już w 1874 roku. Fakt, że odmiana ta przez dziesięciolecia była i nadal jest popularna wcale nie dziwi, bo kulę uznaje się za formę doskonałą. Krzewy o kulistych koronach był chętnie stosowana w ogrodach historycznych, do dziś zresztą przywołują na myśl urok klasycznych ogrodów włoskich i francuskich XVIII i XIX wieku. W nowoczesnej stylistyce ogrodowej pozostaje elementem wprowadzającym elegancję i harmonię.  

Żywotnik zachodni ‘Globosa’ to odmiana silnie rosnąca, po 10 latach uprawy osiąga około 1 metr średnicy. Gałązki wyrastają promieniście ze środka krzewu, rozgałęziają się i delikatnie zachodzą na siebie tworząc zielone kule. Rolę liści u żywotników pełnią krótkie, łuskowate i tempo zakończone igły przylegające do silnie spłaszczonych gałązek. Igły na młodych przyrostach są jasnozielone, później ciemnozielone, a w okresie zimowym nabierają odcień koloru miedzi. Na krótkich rozgałęzieniach bocznych u starszych okazów pojawiają się małe szyszeczki, zbudowane z 4-5 par zielonych łusek. W miarę dojrzewania szyszki brązowieją i powoli wysychają. Gdy już całkiem dojrzeją, łuski się rozchylają i uwalniają drobne nasiona – zimowy przysmak małych ptaków.

Odmiana ‘Globosa’ najlepiej rośnie na glebach żyznych, wilgotnych i przepuszczalnych, preferuje klimat chłodny i wilgotny. Krzewy żywotników tworzą dosyć słaby i płytki system korzeniowy. Dlatego uprawiane w na glebach lekkich oraz w miejscach narażonych na okresowy brak wody reagują ograniczeniem wzrostu i szybko zawiązują szyszki. Krzewy należy sadzić na stanowisku słonecznym, ewentualnie tylko w lekkim ocienieniu, bo są to rośliny światłolubne.  Zwykle rosną zdrowo, są wolne od szkodników i chorób grzybowych. Krzewy doskonale znoszą niskie temperatury występujące zimą w naszym klimacie, natomiast niejednokrotnie cierpią z powodu suszy. Pomimo, że żywotniki są tolerancyjne na zanieczyszczenie powietrza, lepiej nie sadzić ich w bezpośrednim sąsiedztwie ruchliwych ulic. Główną barierą wzrostu roślin w terenach zurbanizowanych, oprócz niedostatku wilgoci, jest oczywiście wysokie zasolenie podłoża, które szybko przekłada się na osłabienie wzrostu, a nawet może powodować zasychanie pędów. Późną jesienią krzewy warto zabezpieczyć przed zdeformowaniem na skutek intensywnych opadów śniegu. Ciężka okiść śniegowa może uszkodzić kuliste, bezprzewodnikowe odmiany ogrodowych iglaków. W celu ochrony wystarczy nasze rośliny otoczyć po obwodzie szeroką opaską z cieniówki lub agrowłókniny, którą zdejmiemy wraz z nadejściem wiosny.

Thuja occidentalis ‘Globosa’ nadaje się do stosowania zarówno w ogrodach przydomowych, jak i terenach zieleni publicznej. Najefektowniej prezentuje się sadzona po obu stronach podjazdów, ścieżek lub alejek parkowych. Doskonale nadaje się do sadzenia przy kościołach, na cmentarzach, w kompozycjach z roślinami iglastymi. Wyjątkowo malowniczo prezentują się starsze okazy w okresie Bożego Narodzenia, przybrane kolorowymi lampkami lub świątecznymi ozdobami. 

Liquidambar styraciflua
ambrowiec amerykański

Ambrowiec amerykański jest drzewem dorastającym w swojej ojczyźnie (Ameryce Północnej) do 45 m wysokości. Należy do rodziny oczarowatych i jest spokrewniony z bardzo wcześnie kwitnącymi oczarami, fotergillą i leszczynowcem. Pozyskiwana z ambrowców balsamiczna żywica, zwana storaksem, w dawnych czasach miała szerokie zastosowanie w medycynie, między innymi do leczenia chorób dróg oddechowych, padaczki i nowotworów. W południowych stanach USA stwardniały sok ambrowca żuto podobnie, jak dzisiejsza gumę do żucia, zapewne dlatego angielska nazwa drzewa oznacza po prostu słodką gumę (Sweet-gum). Obecnie storaks wykorzystuje się w przemyśle perfumeryjnym.

Do Europy drzewo sprowadzono w XVII wieku przede wszystkim ze względu na bogate walory dekoracyjne, a zwłaszcza efektowne, jesienne przebarwianie liści. W Polsce gatunek jest prawie nieznany i rzadko sadzony, chociaż nie jest rośliną trudnodostępną i drzewka można kupić w wielu szkółkach roślin ozdobnych. Mała popularność ambrowców może być spowodowana faktem, że młode rośliny są wrażliwe na silny mróz i w trakcie ostrych zim mogą przemarzać. Niemniej jednak z wiekiem drzewa nabierają mrozoodporności.

Uprawiane u nas ambrowce dorastają do 10-20 m wysokości, a najokazalsze egzemplarze można spotkać w zachodniej części kraju, gdzie klimat jest łagodniejszy, niż w centrum i na wschodzie. Drzewa tworzą owalną koronę z wyraźnym przewodnikiem i regularnie ułożonymi pędami. Gałązki często mają ciekawe, korkowe narośla w postaci listewek lub skrzydełek, a kora pnia jest gruba i sprężysta. Liści ambrowca amerykańskiego przypominają liście klonów, niemniej jednak są zupełnie inaczej ułożone (skrętolegle). Blaszki liściowe są dłoniasto klapowane, zielone, z wierzchu błyszczące, osadzone na długich ogonkach. Prawie niezauważalne, wiatropylne kwiaty rozwijają się w maju. Natomiast owoce zrastają się w atrakcyjne, kuliste owocostany zawieszone na długich szypułkach. Przypominają owoce platana klonolistnego. Cała powierzchnia owocostanów jest pokryta fantazyjnymi rożkami. Owoce wiszą na gałązkach aż do wiosny i mogą być źródłem wielu twórczych inspiracji, zwłaszcza plastycznych, dzieci i młodzieży.  Jednak to, co najcenniejsze, ambrowce oferują pod koniec sezonu. Podczas ciepłej i długiej jesieni ich liście przebarwiają się w odcieniach szkarłatnej, ognistej czerwieni z domieszką fioletu, różu lub brązu. W tym czasie niewiele innych gatunków może dorównać ambrowcom swoim urokiem.

Ambrowiec amerykański najlepiej rośnie na glebach świeżych, żyznych, głęboko uprawionych, kwaśnych lub obojętnych, ale nie zasadowych. Młode rośliny wymagają stanowisk osłoniętych od wiatru, słonecznych i ciepłych, a w chłodniejszych rejonach kraju zaleca się ich okrywanie. Ambrowiec amerykański nadaje się do uprawy w dużych pojemnikach.

Cotoneaster horizontalis
irga pozioma

Irgi to jedne z najczęściej sadzonych krzewów w zieleni miejskiej. Poszczególne gatunki możemy stosować jako rośliny zadarniające (mogące zastąpić trawnik), okrywowe, krzewy swobodnie rosnące lub nawet żywopłotowe.

Jednym z najczęściej spotykanych w naszych szkółkach gatunków jest irga pozioma (C. horizontalis). Ten pochodzący z zachodnich Chin gatunek jest niewysokim, bo osiągającym 0,6-0,8 m krzewem, szeroko rozrastającym się na boki. Starsze egzemplarze mogą osiągać nawet do 1,5-2,5 m średnicy. Poziomo rozpostarte gałęzie są silnie i bardzo regularnie rozgałęzione, a w stanie bezlistnym przypominają nieco rybi szkielet.

Liście drobne, eliptyczne lub niemal okrągłe z ostro zakończonym wyrostkiem osiągają średnicę 0,5 do 1,5 cm. Są ciemnozielone, błyszczące, jaśniejsze na spodniej stronie, w cieplejszych rejonach kraju zimozielone, w chłodniejszych półzimozielone lub całkowicie opadające. Jesienią, mniej więcej w połowie września, bardzo ładnie przebarwiają się na czerwono lub pomarańczowo. Kwiaty drobne średnicy około 5 mm, ciemnoróżowe z jaśniejszym brzegiem są skupione na bardzo krótkich szypułkach po dwa w kątach liści. Nitki pręcików ciemnoróżowe, pylniki białe. Kwitnie obficie od połowy maja do połowy czerwca. Kwiaty są miododajne. Owoce błyszczące, jaskrawoczerwone, kuliste, średnicy około 5 mm, zaczynają wybarwiać się w końcu lipca i utrzymują się na krzewach do połowy grudnia lub nawet niekiedy do końca zimy. Owocuje bardzo obficie. Przebarwiające się liście oraz owoce są nie wątpliwie największą atrakcją krzewu.

Irga pozioma niestety jest gatunkiem nie do końca odpornym na mróz i w bardzo surowe i bezśnieżne zimy może przemarzać do granicy śniegu lub nawet do ziemi. (Strefa 6a). Jednak stosunkowo dobrze i szybko regeneruje. Jest gatunkiem łatwym w uprawie, odpornym na suszę, ma niezbyt wysokie wymagania glebowe, najlepiej rośnie w podłożu lekkim, przepuszczalnym, umiarkowanie wilgotnym, o odczynie od słabo kwaśnego aż po słabo zasadowe. Źle się czuje w podłożu mokrym i ciężkim. Roślina wybitnie światłolubna w miejscach ocienionych ma znacznie brzydszy pokrój oraz źle owocuje.

Gatunek ten jest polecany do ogrodów przydomowych i zieleni osiedlowej. Może być wykorzystywany jako roślina okrywowa, sadzony w większych ogrodach skalnych i murkach. Bardzo ładnie wygląda posadzony jasnej przy ścianie. Wtedy pędy rozkładają się ukazując regularny i ładny pokrój a ich długość często przekracza 3 m. Dobrze znosi przycinanie, ale jest bardzo wrażliwy na zachwaszczenie a przed posadzeniem podłoże musi być bardzo dobrze oczyszczone z chwastów wieloletnich.